Muzeum Falstad – Anette Homlong Storeide (Norwegia)
Dr Anette Homlong Storeide jest pracownicą naukową Muzeum Falstad w Ekne oraz Norweskiego Centrum Badań nad Holokaustem i Mniejszościami w Oslo. Specjalizuje się
w historii drugiej wojny światowej i Holokaustu, a także ma dużo doświadczenia w pracy nad polityką pamięci oraz cyfrową pamięcią o Holokauście. Jest autorką licznych publikacji.
Muzeum Falstad postanowiło stworzyć cyfrową rekonstrukcję byłego obozu, by móc oferować zwiedzającym wizytę z elementami VR i AR. System jest dostępny dla odwiedzających od 2018 r.
Zachowany do dzisiaj główny budynek został zbudowany w bardzo odległej lokalizacji na początku lat 20. XX w. jako specjalny oddział zakładu poprawczego dla chłopców w Falstad.
W kwietniu 1941 r. rozpoczęła się niemiecka okupacja Norwegii, a na jesieni tego samego roku niemiecka Policja Bezpieczeństwa utworzyła w Falstad obóz dla więźniów politycznych. Służył on jako ważny obóz pracy, ośrodek przerzutowy oraz obóz zagłady, który do maja
1945 r. pozostawał pod zarządem SS. Podczas wojny w obozie dobudowano baraki, warsztaty, dom komendanta, a także obiekty, takie jak: brama, wieże strażnicze i ogrodzenia z drutu kolczastego. Obecnie miejsce to wygląda zgoła inaczej niż kiedyś, a większość budynków została zburzona. Fakt ten sprawia, że odwiedzającym trudniej jest zrozumieć znaczenie historyczne obozu. Od 1945 do 1949 r. w obozie przetrzymywani byli miejscowi kolaboranci. Po 1949 r. obóz został przekształcony w szkołę, która działała do 1992 r. Po jej zamknięciu byli więźniowie postulowali, by miejsce to zamienić w Miejsce Pamięci. Założeniu muzeum towarzyszyła kolejna renowacja głównego budynku, wskutek której ślady jego przeszłości były początkowo jeszcze mniej widoczne. Z uwagi na znaczne zmiany w krajobrazie osoby odwiedzające Miejsce Pamięci często zastanawiają się, gdzie właściwie znajdował się obóz. Teren muzeum stanowi mieszankę śladów przeszłości, ruin, otwartych przestrzeni, rzeźb oraz powojennych ingerencji topograficznych i architektonicznych. Wyzwaniem, z jakim boryka się Miejsce Pamięci, jest spełnianie oczekiwań odwiedzających, którym zależy na tym, by zobaczyć „prawdziwy obóz”.
Przez lata próbowano różnych sposobów, by umożliwić temu miejscu przekazywanie pamięci odwiedzającym, uczynić je bardziej zrozumiałym dzięki fizycznym instalacjom, takim jak: modele z objaśnieniami, oznaczaniu lokalizacji byłych budynków obozowych oraz eksponowaniu zdjęć historycznych w różnych miejscach na zewnątrz. Wielokrotnie dyskutowaliśmy na temat tego, co najlepiej zrobić z tym terenem.
Rezultatem dyskusji i debat było wypracowanie nieinwazyjnego podejścia do interpretowania krajobrazu przy pomocy aplikacji na tablety, wykorzystującej lokalizację użytkownika. Wydział edukacji był sceptyczny i zakwestionował wartość edukacyjną rekonstrukcji VR i AR. Obawy dotyczyły perspektywy młodych ludzi biegających i bawiących się na terenie byłego obozu. Dopiero aplikacja i projekt Bergen-Belsen, zrealizowany w 2016 r. we współpracy ze SPECS-lab, przekonał decydentów do podjęcia ryzyka. W przypadku Falstad projekt obejmował więcej, niż tylko rekonstrukcję obozu – miał on umożliwiać aktywną, rzeczywistą eksplorację terenów Miejsca Pamięci. Chociaż fizycznie znajdują się oni na terenie dzisiejszego obozu, użytkownicy zwiedzają i eksplorują przeszłość dzięki wirtualnej rekonstrukcji. Kluczowe było wzbogacenie wizualizacji o dodatkowe treści, które pogłębiają wiedzę odwiedzających. Treść folderów obejmuje m.in. zdjęcia, wywiady z byłymi więźniami
i krótkie teksty.