MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 79
ԼԻԱՆԱ ԱՂԱԲԵԿՅԱՆ
(ՀՊՄՀ)
ՍՐԲԱԶԱՆ ՀՌՈՄԵԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԿԻԼԻԿՅԱՆ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԴԻՎԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈԽԱՌՆՉՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
12-ՐԴ Դ. 80-ԱԿԱՆ ԹԹ.
12-րդ դարի վերջին քառորդին Մերձավոր Արևելքում քրիստոնյա
և մահմեդական տարբեր քաղաքական ուժերի դրսևորած հավակ-
նությունները և դրանց իրագործման ուղղությամբ մշակած ծրագրերն
իրենց ազդեցությունը թողեցին նաև Սրբազան Հռոմեական կայսրու-
թյան և Կիլիկյան Հայաստանի հարաբերությունների վրա` հիմք դնելով
երկու քրիստոնյա պետությունների միջև դիվանագիտական փոխ-
առնչությունների հաստատմանը:
Տրամաբանական պետք է համարել խաչակրաց արշավանքների
դարաշրջանում երկու պետությունների միջև դիվանագիտական հարա-
բերությունների ուսումնասիրության շրջանակներում հատկապես
12-րդ դ. 80-ական թթ. տեղի ունեցած զարգացումների շեշտադրումը,
քանզի խաչակրաց առաջին երկու արշավանքների ժամանակ Սրբա-
զան Հռոմեական կայսրության և Կիլիկիայի հայոց իշխանության միջև
որևէ լուրջ դիվանագիտական առնչության օրինակ մեզ հայտնի չէ: Ի
թիվս այլ հանգամանքների, դա թերևս պայմանավորված էր նախ նրա-
նով, որ խաչակրաց առաջին արշավանքի ժամանակ Կիլիկիայի հայկա-
կան իշխանությունը դեռևս որպես անկախ պետություն կայացման
փուլում էր: Ինչ վերաբերվում է Սրբազան Հռոմեական կայսրությանը,
ապա վերջինս` ի տարբերություն հաջորդող արշավանքների, երկրորդ
արշավանքի ժամանակ ներքին և արտաքին որոշակի դրդապատճառ-
ներից ելնելով, դեռևս բացահայտ կերպով չէր արտահայտում սեփա-
կան քաղաքական ծրագիրը: Այսպիսով, Շտաուֆենների և հայերի՝
գերմանացի պատմաբան Պ. Հալֆթերի կողմից դիպուկ կերպով «էկզո-
տիկ» որակված փոխհարաբերությունները 1 պայմանավորված էին այն
քաղաքական շահերով, որոնցով առաջնորդվում էին կողմերը խաչա-
կրաց երրորդ արշավանքի նախօրեին: Բնականաբար, քննարկվող
1 Halfter P., Die Staufer und Armenien, Von Schwaben bis Jerusalem. Facetten staufis-
cher Geschichte (Veröffentlichungen des Alemannischen Instituts 61), Sigmaringen,
1995, S. 187.
79