MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 75
Չնայած այն հանգամանքին, որ միջնադարյան ճարտարապե-
տական պահպանված շինությունների զգալի մասը կրոնական կա-
ռույցներ են, այնուամենայնիվ, մեզ են հասել նաև որոշ պալատական
շինությունների, հյուրատների, բաղնիքների կիսավեր հատվածներ,
որոնց զարդատարրերը նույնպես կիրառվեցին ազգային նեոդասական
ոճի հարստացման համար: Այսպես, օրինակ, Մատենադարանի գլխա-
վոր ճակատի (ճարտարապետ՝ Մ. Գրիգորյան 1955թ.) շքամուտքի հատ-
վածը հիշեցնում է Անի պատմական մայրաքաղաքում գտնվող Սարգսի
(տես՝ նկ. 2) և Պարոնի պալատների շքամուտքերի դռների բացվածք-
ների երեսապատումը, որոնք կատարված են աստղաձև և ռոմբաձև
(վերակազմությունը՝ Թ. Թորոմանյան, որոնք վերաբերում են Զաքար-
յանների շրջանին) 10 : Ինչպես Թամանյանը, այնպես էլ Գրիգորյանը
ճակատի գեղազարդման համար կիրառել է որմնախորշեր: Թորոս
Թորամանյանը, ով թե՛ Թամանյանի, և թե՛ Գրիգորյանի համար ուղե-
ցուց էր հանդիսանում, առաջարկեց Մ. Գրիգորյանին ուսումնասիրել
Սբ. Առաքելոց եկեղեցու գծագրերը: Գրիգորյանը նշում է, որ շինության
համաչափության և գեղարվեստական ձևերում օգտագործել է հենց այդ
եկեղեցու սկզբունքները: Այստեղ հեղինակը կիրառում է պարզ որմ-
նախորշեր՝ բնորոշ 7-րդ դարին 11 (Սբ. Հռիփսիմեի տաճար, 618թ):
Միջնադարյան եկեղեցական ներքին հատվածի սյունախուրձերը
օգտագործեց Է. Տիգրանյանը Երևանի երկաթուղային կայարանի շենքի
սպասասրահի ներքին տարածության հարդարման համար: Միջնա-
դարում այս ճարտարապետական տարրերը կատարելագործման էին
հասել 10-րդ դարի հանճարեղ ճարտարապետ Տրդատի կերտած շինու-
թյուններում (Արգինայի տաճար, Անիի Մայր տաճար): Վերոնշյալ
օրինակները հիմնականում վերաբերում են 1930-1955 թթ.:
1960-ական թթ. խորհդահայ ճարտարապետությունը հակվում է
դեպի մինիմալիզմ: Շինությունները զրկվում են իրենց մոնումենտա-
լությունից և ճարտարապետական տարրերի առատությունից: Շատ
դեպքերում մնում է միայն եզրազարդը կամ քիվը: Սակայն սկզբուն-
քային նրբերանգները, օրինակ, կամարա-թաղային հորինվածքը, մնում
են անփոփոխ: Հաճախ այս ոճում, ճակատը զարդարելու նպատակով,
օգագործվում են կեղծ որմնակամարներ, որոնք ևս հանգում են մեր միջ-
Հարությունյան Վ., Անի քաղաքը, Երևան, 1964, էջ 72- 88:
Թորամանյան Թ., Նյութեր Հայակական Ճարտարապետության Պատմության,
Երևան, 1942, էջ 93-95:
10
11
75