MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 74

կական միջնադարյան ճարտարապետության միաձուլման գործում:
Այդ փորձերի լավագույն նմուշներն են Ա. Սպենդարյանի անվան
օպերայի և բալետի թատրոնի (նախկինում՝ ժողովրդական տան), Կա-
ռավարության շենքերը 5 , Ազգային գրադարանի շենքը և այլն, որոնցում
Թամանյանը լայնորեն կիրառում է հայ վաղ միջնադարյան ճար-
տարապետական տարրեր։
Օպերայի շենքի երկրորդ հարկի շքապատշգամբի սյունաշա-
րային տարրերն ազդված են Տեկորի (V-VI-րդ դարերի գմբեթավոր
եռանավ բազիլիկ) եկեղեցու շքամուտքի ճարտարապետական ձևերից:
Նույնկերպ Երերույքի տաճարի (V-VI-րդ դարեր՝ եռանավ բազիլիկ) 6
շքամուտքի ձևը կիրառվել է Կառավարական տան շենքի ճակատային
հորինվածքի մեջ, իսկ վաղմիջնադարյան լուսամուտների կամարունք-
ները (Քասախի տաճար, Պտղնիի տաճար) 7 օգտագործվել են վերջինիս
ճարտարապետական լուծման մեջ՝ որպես գերակա տարր: Հատկա-
նշական է նաև եկեղեցական ուղղաձիգ որմնախորշերի կիրառումը
Թամանյանի կողմից, մասնավորապես, կնշեինք կենտրոնաձիգ ակոս-
ներով խորշերը, որոնք վերաբերում են ավելի ուշ շրջանի (տես՝ նկ. 1,
Արատես, Ս. Աստվածածին եկեղեցի 11-րդ դար): Ինչ վերաբերում է
խոյակներին, ապա այստեղ կիրառվել է Արզնիի և Զվարթնոցի խոյա-
կազարդային հորինվածքը 8 : Այս խոյակազարդերը կիրառել են նաև Ա.
Մազմանյանը և Հ. Մարգարյանը Գրքերի պալատի (1940 թ., նախագծվել
է 1935թ.-ին) շենքի ճակատային հատվածի պերիստիլի լուծման մեջ:
Անդրադառնալով այս կառույցին՝ հարկ է նշել, որ վերոնշյալ շինության
պերիստիլի քիվի ձևը բնութագրական է վաղմիջնադարյան ճարտարա-
պետությանը, մասնավորապես, Բագարանի և Թարգմանչաց վանքերի
տիպերին 9 : Սակայն այդ հնարքը ավելի վաղ կիրառել է Ա. Թամանյանը
(Ա. Սպենդարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի շենքի ճա-
կատ, Ազգային գրադարանի շենքի ճակատ): Հետագայում նմանատիպ
լուծումներ կարելի է նկատել բազմաթիվ շինությունների վրա:
Арутюнян В., Асратян М., Меликян A., Москва, 1968, с. 96.
Հարությունյան Վ., Հայկական Ճարտարապետության պատմություն, Ե., 1992,
էջ 89։
7 Հարությունյան Վ., նշվ. աշխ., էջ 89-90։
8 Գրիգորյան Մ., Ոլորազարդով խոյակները հայ ճարտարապետության մեջ,
Պատմա-բանասիրական հանդես, 1959, N 1-2, էջ 258։
9 Токарский Н., Архитектура Армении 4-14 вв., Ереван, 1961, с. 152.
5
6
74