MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 41
մարերի և բիայնացիների դեմ Շամիրամի և նրա որդու մղած համառ
պայքարի արձագանքն է: Քանի որ Ասորեստանի ճակատագիրը որոշ
ժամանակահատված կին էր տնօրինում, այս հանգամանքը վճռորոշ
եղավ ախոյանների մոտ ասքի առաջացման համար 28 : Անդրադառնալով
Կտեսիասի հիշատակած առասպելական Նինոսի՝ Շամիրամի ամուս-
նու հետ կապված եղելություններին, Լեման-Հաուպտը նշում է, որ
Կտեսիասի մոտ ընդգծված են հատկապես արևելքում՝ Մեդիայի և հյու-
սիսում՝ հետագայում որպես Արմենիա հիշատակվող երկրի ժողո-
վուրդները 29 :
Արարատ լեռան հյուսիսային կողմում՝ Ցոլակերտից (Կարա-
կոյնլու) 4 կմ հեռավորության վրա գտնվող ամրոցից հայտնաբերված
մատելով և կարծում է, որ հիմնական թիրախը եղել է Մեիշտա քաղաքը (տե՛ս
Salvini M., Geschichte und Kultur der Urartäer, էջ 41, 51, CTU, vol. I, A 3-9 A
5-11A, ):
28 Լեման-Հաուպտը կարծում է, որ առասպելը Միջագետքում ևս մարերի և
պարսիկների միջոցով է տարածվել, մինչ Երկագետքի նվաճումը: Հեղինակը
ենթադրում է նաև, որ հայերին նույնպես նրանց միջոցով կարող է անցած լինել,
քանի որ հեղինակը համակարծիք էր հայերի ներգաղթի տեսությանը: Աքե-
մենյան արքունիքում ապրած Կտեսիաս Կնիդացու վկայությունները Շամիրա-
մի առասպելի մասին որպես ասքի առաջացման հիմնավորում վկայակոչելը
միանշանակ չէ. այն կարող է վկայել սոսկ առասպելի գոյությունը նաև պարսից
արքունիքում (տե՛ս AEJ, Bd. II/1, էջ 257-258, 264): Թագուհու կերպարը կարող էր
առասպելական դառնալ ինչպես բուն Միջագետքում, այնպես էլ՝ հարևան ժո-
ղովուրդների մոտ: Հարկ է նշել, որ մարերին վերագրվող աշխարհակալու-
թյունը, և դրանից բխող վերականգնումները նույնպես վիճարկելի են (տե՛ս
Գրեկյան Ե., Մարաստանի «վերելքը և անկումը»,- Հայաստանի հարակից
երկրների պատմություն, հ. I, Երևան, 2014, էջ 272-278):
29 Անհիմն չէ Կտեսիասի հաղորդումը, որ Նինոսը Հայաստանի արքա Բարզա-
նեսին չի զրկում իշխանությունից. այն վկայում է Հայկական լեռնաշխարհում
վերելք ապրող, Ասորեստանի հետ հարատև պայքարի մեջ գտնվող պետության
գոյությունը: Եգիպտոսում գտնված պապիրուսի հունարեն տեքստում նշվում
է, որ Նինոսը հանուն սիրեցյալի՝ զարմուհու (իմա՝ Շամիրամ) արշավում է Հա-
յաստան (տե՛ս Lehmann-Haupt C. F., Die historische Semiramis und ihre Zeit, էջ 10-
11, AEJ, Bd. II/1, էջ 257, Օտար աղբյուրները Հայաստանի և հայերի մասին, հ. 14,
Դիոդորս Սիկիլիացի, Պատմական գրադարան, Երևան, 1985, էջ 27): Հրատա-
րակիչը նշում է, որ սույն տարբերակի համար հիմք է հանդիսացել Դիոդորոսի
հաղորդած Նինոսի և Շամիրամի առասպելը (տե՛ս Wilcken U., Ein neuer
griechischer Roman, Hermes. Zeitschrift für classische Philologie, Bd. 28, Berlin, 1893,
էջ 188-189):
41