MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 38

Ջրանցքը մինչ արևմուտք թեքվելը մի քանի մետր խորությամբ ստոր-
երկրյա խորշի մուտք ունի 19 :
Մինուայի ջրանցքը դարձյալ փաստում է Բիայնիլիում բարձր
զարգացման հասած ժայռակոփության, քարակոփության, մետա-
ղագործության, կավագործության և արհեստագործության այլ ճուղերի
մասին 20 : Թե ինչ գիտելիքներ էին հարկավոր բիայնացի վարպետներին,
բարձրությունները և զառիվայրերը մետր առ կիլոմտեր հաշվելու
համար մնում է դեռևս անհայտ 21 :
Լեման-Հաուպտը միջնաբերդի հյուսիսային կողմում իր գտած, և
Վանա ժայռի արդեն հայտնի ժայռափոր սենյակի (20,55 մ երկա-
րություն, 8 մ լայնություն, 2,55 մ բարձրություն) մուտքի աջ կողմում
գտնվող, միանման արձանագրություններից ելնելով՝ իրավացիորեն
կարծում է, որ Մինուան նաև Վանա միջնաբերդում է իրականացրել
թյան դրսևորումը վկայում է նաև Վանի թագավորությունում կանանց վերա-
պահված կարևոր դերակատարությունը (տե՛ս AEJ, Bd. II/1, էջ 107-108, 264,
CICh, N 57, CTU, vol. I, A 5 A-1 ): Գ. Ղափանցյանը նշում է, որ այն կարծես
արձագանքը լինի Շամիրամի այգիների (Ղափանցյան Գ. Ուրարտուի պատ-
մությունը, Երևան, 1940, էջ 154):
19 Տե՛ս AEJ, II/1, էջ 109: Լեման-Հաուպտը սույն իրողությունն աղերսում է
Պատմահոր երկում նշվող հաղորդման հետ «Եւ ի պատառուածս նոյն ամբար-
տակի գետոյն այժմ, որպէս լսեմք, մարդիկ աշխարհին ի հէն և ի գաղթականաս
փախստեամբ ամրանան» (Մովսէս Խորենացի (այսուհետև՝ Մովսես Խորե-
նացի), Պատմութիւն Հայոց, Երևան, 1991, էջ 52: Հնարավոր է, որ այս խորշը
ծառայել է ջրանցքի վիճակի ուսումնասիրման և հնարավոր նորոգումների
համար. նման խորշեր հաճախ են հանդիպում: Ջրանցքի՝ Արտամետից Վան
ընկած հատվածը հիդրոտեխնիկական առումով առանձնակի հետաքրքրու-
թյուն չի ներկայացրել հետազոտողի համար (տե՛ս AEJ, Bd. II/1, էջ 109): Լեման-
Հաուպտի սույն նկարագրությունը հավանաբար վերաբերում է « ըղտատուն»
անվանված վայրին (տե՛ս Միրախորյան Մ., Նկարագրական ուղևորություն ի
հայաբնակ գավառուս Արևելյան Տաճկաստանի, հ. Բ, Կ.Պոլիս, 1885, էջ 236):
20 Անդրադառնալով Պատմահոր երկում վկայված կառուցման ավանդությանը՝
ասորեստանցիների և նրանց տիրապետության տակ գտնվողների ներգրավ-
ված լինելու հանգամանքին՝ 42000 բանվոր և 6000 արհեստավոր, Լեոն նշում է.
«Այսպիսի հսկայական կերտվածքներ, կիկլոպյան պատեր լեռնցու ձեռքից
կարող էր դուրս գալ» (տե՛ս Մովսես Խորենացի, էջ 52, Լեո, Հայոց պատմություն,
հ. I, Երևան, 1966, էջ 217):
21 Տե՛ս Salvini M., Geschichte und Kultur der Urartäer, էջ 127:
38