MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 35

սկզիբ է առնում 1800 մ բարձրությունից և հոսելով 54 կմ հասնում է
Վանի Այգեստան թաղամասը, որը գտնվում է ծովից 1750 մ բարձրու-
թյան վրա 5 : Այն, հավանաբար, մայրաքաղաք Տուշպա է մատակարարել
վայրկյանում 1-1,5 մ 3 ` տարեկան 20-30 մլն մ 3 ջուր 6 :
Լեման-Հաուպտն անձամբ 1898 թ. նոյեմբերի 13-15-ին հետա-
զոտել է ջրանցքը 7 և նշում է, որ ջրանցքը սնող աղբյուրը սկիզբ է առնում
Խոշաբ գետից 5 կմ հվ. գտնվող, 30-40 (իրականում՝ 54) մ լայնությամբ
ժայռի ճեղքերից և ստորին հատվածից 8 : Այնուհետև հողով և քարերով
ամբարտակված այն հոսում է հյուսիսարևելյան ուղղությամբ դեպի
Վերին Մժնկերտ 9 : Վերին Մժնկերտի մոտ ջուրը շլյուզով հավաքվում է
բավական կարևոր նշանակություն ունեցող արհեստական լճակում 10 :
երկու քարե շերտերով և էրոզիայից ու ալեբախությունից մեկուսացված թեք
իջնող քարե և հողե շաղախով (տե՛ս W. Kleiss, Urartäische und achämenidische
Wasserbauten, Biainili-Urartu, էջ 61-76):
5 Մ. Սալվինին նույնպես մայրաքաղաքի հիմնադրումը կամ ընդարձակումը,
բնակչության աճից հետո, որը նաև Իշպունիի և Մինուայի ռազմական ար-
շավանքերի ժամանակ տեղահանված գերիների զանգվածով էր պայմանա-
վորված, աղերսում է Մինուայի ջրանցքի հետ (տե՛ս Salvini M., Geschichte und
Kultur der Urartäer, Darmstadt, 1995, էջ 126-127:
6 Տե՛ս Garbrecht G., Historische Wasserbauten in Ostanatolien–Königreich Urartu, 9.-
7. Jh. v. Chr., "Wasserbauten im Königreich Urartu und weitere Beiträge zur Hydrote-
chnik in der Antike: Schriften der Deutschen Wasserhistorischen Gesellschaft", Bd. 5,
Siegburg, 2004, էջ 31:
7 20-րդ դարում ջրանցքը թուրքական կառավարության կողմից բազմաթիվ
փոփոխությունների է ենթարկվել. ներկայումս անփոփոխ է մնացել միայն
ակունքից մինչև Իշխանիգոմի և Անգղի միջև ընկած հատվածը (տե՛ս
Garbrecht G., նշվ. աշխ. էջ 30-31): Լեման-Հաուպտի սույն նկարագրությունը
ներկայումս անփոխարինելի աղբյուր է ջրանցքի նախնական վիճակի մասին
(տե՛ս AEJ, Bd. II/1, Einundzwanzigstes Kapitel. Der Menuas-Kanal, էջ 95-109,
Lehmann-Haupt C. F., Corpus Inscriptionum Chaldicarum (այսուհետ`CICh), Bd.
I/II, Berlin-Leipzig, 1928-1935, N 34-46): Հեղինակի վկայած առանձնակի
կարևորություն ունեցող փաստերը ջրանցքի վերբերյալ ստորև տրված են:
8 Նախկին հունը օգտագործվել է ջրանցքի ճյուղավորությունների համար:
Վերին Մժնկերտի հատվածում ջրանցքն ունեցել է 4,5 մ լայնություն և 1,5 մ
խորություն (տե՛ս AEJ, Bd. II/1, էջ 97):
9 Հակառակ ուղղությամբ նույնպես ձգվել է ջրանցքի փոքր ճյուղավորություն՝
Խոշբ գյուղը ոռոգող (տե՛ս նույն տեղում):
10 Վերին Մժնկերտի հյուսիսային կողմում արհեստական առուների միջոցով
բաժանվում է քառասուն ճյուղի՝ 20-ը աջ ափին և նույնքանը՝ ձախ՝ սնելով ջրա-
35