MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 266
Ժողովրդական այս պայքարն ամիրաների դեմ իր արտահայտությունը
գտավ արհեստավորության ցույցերի մեջ, որոնք բռնկվեցին 1825, 1827,
1832, 1836 թթ. 18 : Սակայն ամիրայական մենատիրության դեմ այս
ընդվզումերը հայությանը որևէ արդյունք չտվեցին: Սուլթանը դեռ զգում
էր ամիրաների կարիքը, ուստի բավարարեց վերջիններիս ցանկու-
թյունները և պատժեց արհեստավորներին 19 :
1830-ական թթ. վերջերից այս դրության մեջ սկսում է փոփոխու-
թյուն նկատվել: Այս առիթով Սարուխանը նկատում է. «Խլրտում է ծա-
գում մանաւանդ էսնաֆ (արհեստաւոր) դասակարգի մէջ, որը, շնորհիւ
իր միջի մի քանի գիտակից և համարձակ ոգու տէր անհատների, խուլ
բողոքներ է բարձրացնում ամիրայական իշխանավարութեան դէմ: Այս
դժգոհութիււնը հարմար առիթի էր սպասում ուժեղ կերպով երևան
գալու համար: Եվ առիթը վերջապես ներկայացաւ» 20 :
Սկիզբ առած արհեստավորական ցույցերն առավել մեծ թափով
ընթացան 1839 թ. Սկյուտարի ճեմարանի շուրջ: Ըստ նախնական պայ-
մանավորվածության՝ ճեմարանի ծախսերը պետք է հոգային ամիրա-
ները և Երուսաղեմի պատրիարքությունը: Այստեղ պետք է սովորեին
նաև արհեստավորների երեխաները, սակայն ամիրաները դեմ արտա-
հայտվեցին այս իրողությանը և միջոցներ չտրամադրեցին:
Սկյուտարի ճեմարանի շուրջ ծավալված պայքարում արտա-
հայտվեցին պոլսահայ համայնքի ներսում ծագած բոլոր հակամարտու-
թյուննները: Չնայած այս հանգամանքին՝ ամիրաների դեմ պայքարում
որոշակի հաջողություններ գրանցվեցին, և ճեմարանը կրկին բացվեց:
Սակայն ակնհայտ էր, որ առանց ամիրաների օժանդակության, ճեմա-
րանը երկար գոյատևել չէր կարող և «Ի վերջոյ, ճեմարանը կը փակուի
1841 հոկտեմբեր 3-ին և չորս տարի փակ կը մնայ, իսկ 1843-ին կը վե-
րածուի զինուորական հիւանդանոցի» 21 :
Սակայն կարող ենք նշել այն հանգամանքը, որ արդեն 1830-ա-
կան թթ. վերջերին ամիրաները ստիպված էին հաշվի նստել ժողովրդի
հետ: Այս շրջանում ամիրաների նկատմամբ հոգևոր առաջնորդների
Հայ ժողովրդի պատմություն, հ. 5, Երևան, 1974, էջ 332:
Նուրբեկյան Լ., Արևմտահայերի ազգային ժողովի գործունեությունը, Երևան,
2017, էջ 28:
20 Սարուխան Ա., Հայկական խնդիրն ու ազգային սահմանադրությունը Թուր-
քիայում, Թիֆլիս, 1912, էջ 5:
21 Մուհթարեան Ա., Պոլսահայերը (1923-1939), Երևան, 2006, էջ 44:
18
19
266