MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 263
շրջանը սկսվում է 1856 թ. փետրվարի 18-ին հրապարակված Հաթթը
հյումայունով 9 (Կայսերական գիր): Այս երկու հրովարտակներն էլ հրա-
պարակվեցին Աբդուլ Մեջիդի (1839-1861) գահակալության շրջանում:
Օսմանյան կայսրությունում 1839 թ. մեկնարկած բարեփոխում-
ները ոչ միայն համընկան, այլև մասամբ խթանեցին պոլսահայ համայն-
քի հանրային կառուցվածքի մշակմանը և դասային փոխհարաբերու-
թյունների զարգացմանը դրա ներսում: Դրան նպաստեցին կայսրու-
թյան հպատակների թեկուզև զուտ ձևականորեն իրավահավասա-
րության, հարկերի կանոնավոր գանձման, սեփականության իրավունքի
հռչակման վերաբերող հաթթերը, վարչական որոշ բարեփոխումներ և
այլն:
Ամիրայական խավի անկումը սկիզբ առավ նույն՝ XIX դարի
30-ական թթ. վերջերից ծավալված թանզիմաթի բարենորոգումներից:
Ամիրայական խավի աստիճանական անկման գործընթացում օբյեկ-
տիվ գործոններ կարելի է համարել Օսմանյան Թուրքիայում նոր կա-
պիտալիստական հարաբերությունների թեկուզև դանդաղ զարգա-
ցումը, միջին խավի զարթոնքը, որ կապված էր հրապարակված թան-
զիմաթի գաղափարների հետ, նոր բանկային համակարգի ձևավորումն
ու եվրոպական գաղափարների տարածումը:
Հասարակական հինավուրց այս շերտի միլիոններով հաշվվող
հարստությունը դիզվել էր կապալահարկերի, պետական մատակարա-
րումների, բարձր պաշտոնյաների վարկավորման և նման այլ միջոց-
ներով: Ամիրայությանն էր ծառայում Անատոլիայի և Ռումելիայի բան-
կային ընկերությունը 10 , որի միջոցով հարստահարության աղբյուր էր
դարձվում երկրի գյուղացիության հարկումը: Ֆինանսավորելով ռազ-
մական և վարչական հիմնարկների պետերին՝ ամիրաները տարածում
էին իրենց ազդեցությունը պետական ապարատի վրա: Հաճախ նրան-
Տե՛ս Փափազյան Ա., Թուրքական վավերագրական նյութեր Օսմանյան կայս-
րության ոչ մահմեդական ժողովուրդների մասին (1839-1915 թթ.), Երևան, 2002,
էջ 27-35:
10 Անատոլիայի ընկերության ղեկավարն էր Հարություն ամիրա Ուզունյանը
(Երկանյան): Ռումելիի ընկերության գլխավորներն էին Մագսուտ ամիրա Սա-
րիմյանն ու Ճանիկ ամիրան: Տե՛ս Ստեփանյան Հ., Հայերի ներդրումն Օսմանյան
կայսրությունում, Երևան, 2011, էջ 188:
9
263