MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 261

Ամիրայական դասակարգը բաղկացած էր սեղանավորներից
(սարաֆներ) 4 , մեծագումար վաճառականներից և պետական պաշտոն-
յաներից:
Ամիրաները գործում էին ոչ միայն Կ. Պոլսում, այլև կայսրության
տարբեր գավառներում` վարկավորելով գլխավորապես վարչական
վերնախավին՝ ի դեմս գավառական կուսակալ փաշաների (վալի): Զուտ
ֆինանսական գործառնությունների առումով, ամիրաները հանդես էին
գալիս որպես վաշխառու-չելեբիների հաջորդներ, սակայն շատ ավելի
լայն շառավիղներով, օսմանյան վարկային համակարգում՝ գործառու-
թային լուրջ նշանակությամբ:
Օգտվելով այն հանգամանքից, որ մինչև Ղրիմի պատերազմի
ավարտը (1856 թ.) սուլթանները եվրոպական պետություններից փոխա-
ռություններ չէին վերցնում, ամիրաները իրենք էին կատարում այդ
գործարքները, տոկոսով վարկեր էին բաց թողնում այս կամ այն վաճա-
ռականին, առևտրական ընկերությանը, պետական գրասենյակներին,
հրամանատար, իշխան և այլն: Արաբական խալիֆայությունում ամիրաներ են
անվանվել զորահրամանատարները, կուսակալները: Օսմանյան կայսրությու-
նում ամիրա պատվանունը տրվում էր սուլթանների պալատական քրիստոնյա,
հայ արքունի պաշտոնյաներին` որպես կայսերական հաստատությունների վե-
րակացուներ, վարկատուներ կամ մատակարարներ: Տե՛ս Ստեփանյան Հ., Հա-
յերի ներդրումն Օսմանյան կայսրությունում, Երևան, 2011, էջ 185: Ամիրաների
մասին տես` Barsumyan H. L., The Armenian Amira Class of Istanbul, Yerevan,
2007: Carmont P., Les Amiras: Seigneurs de l’Arme՛nie ottomane, Paris, 1999: «Ամի-
րա» տիտղոսով հայտնի էին նաև պաշտոն ստացած քուրդ ցեղապետերը:
4 Հաճախ մեր պատմագիտության մեջ նույնացնում են «սարաֆ» և «ամիրա»
հասկացությունները: Պետք է նկատել, որ խոսքը փաշաների սարաֆների մա-
սին է, այլ ոչ թե ամիրաների: Տե՛ս Urquart D., Turkey and its Resources,
https://books.google.am/books?id=mW8R0xfJnXYC&pg=PR9&hl=ru&source=gbs_sele
cted_pages&cad=3#v=onepage&q&f=false. Իհարկե, սարաֆ ամիրաների և փաշա-
ների սարաֆների գործառույթները իլթիզամի առումով չեն տարբերվում, սա-
կայն ամիրաները XVIII դ. II կեսին նոր խավ էին խորհրդանշում, և նրանք
կապված էին օսմանյան կառավարող վերնախավի նոր շերտերի և արքունիքի
հետ: Տե՛ս Խաչատրյան Ս., Կոստանդնուպոլսի հայ ամիրայությունը (1750-1860-
ական թթ.), Երևան, 2014, (թեկն. ատեն.), էջ 42-43: Այս սարաֆները առանցքային
դեր են խաղում հարկային համակարգում: Համակարգի հիմնական գործա-
ռույթը հարկերի հավաքագրման միջոցով պետական գանձապետարանին եկա-
մուտների ապահովումն էր: Տե՛ս Barsumyan H., The Armenian Amira Class of
Istanbul, Yerevan, 2007, p. 60.
261