MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 24

պաբանել են Հայաստանի տարածքում առկա «կիկլոպյան» ամրոցների
որոշ մասը՝ համեմատական եզրեր գտել ինչպես արագածյան խմբի,
այնպես էլ Սևանի հարավային ավազանի պաշտպանական համակար-
գերի միջև 23 :
3. 1990-ականներից սկսած նոր փուլ սկսվեց «կիկլոպյան»
ամրոցների ուսումնասիրման բնագավառում 24 , ներդրվեցին նորագույն
տեխնոլոգիաներ և մոտեցումներ: Պաշտպանական համակարգերի
ուսումնասիրության, խորհրդային շրջանում կատարված տոպոգրա-
ֆիական հանույթների վերանայման ու թվային վերարտադրության մեջ
մեծ նշանակություն ունեցավ 1995 թ. Ա. Սմիթի և Կ. Ղաֆադարյանի
աշխատանքը: Թվայնացման աշխատանքները կատարվել է ԱՄՆ-ի
Արիզոնայի համալսարանի Մարդաբանության բաժնում, որտեղ
արխիվային հին տոպոգրաֆիական հանույթները վերանայվել են և
համակարգչային «AutoCAD» ծրագրի միջոցով ենթարկվել թվային
վերծանության և ոճական փոփոխությունների` համապատասխանեց-
վելով նորագույն տոպոգրաֆիական հանույթների գծագրման սխե-
մային: Այդ աշխատանքում հեղինակները ներկայացնում են Հայաս-
տանի լեռնային շրջանների և Արարատյան ու Շիրակի հարթավայրերի
պաշտպանական համակարգերից մի քանիսը 25 :
Վերջին շրջանում պաշտպանական համակարգերի և դրանց
տիպերի ուսումնասիրությամբ զբաղվել է հայ-իտալական համատեղ
հնագիտական արշավախումբը (Հ. Սանամյան 26 և Ռ. Բիշիոնի), որը
Արեշյան Գ., Ղաֆադարյան Կ., Հայկական լեռնաշխարհի ճարտարապետու-
թյունը վաղ դասակարգային հասարակության և պետական առաջին կազմա-
վորումների ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. 3 հազարամյակի վերջին քառորդից
մինչև մ.թ.ա 1 հազարամյակի սկիզբը), Հայկական ճարտարապետության պատ-
մություն, Ե., 1996, էջ 68-87:
24 1990-ականներից սկսած մեծ հետաքրքրություն սկսվեց Արևմտյան Հայաս-
տանի, մասնաորապես Վանի ավազանի ուրարտական, այդ համատեքստում
նաև տեղի «կիկլոպյան» ամրոցների նկատմամբ այս մասին տես` Եսայան Ս.,
Քիլիմջյան, Գ., Հայկաբերդ ամրոցը, ԼՀԳ, № 6, Ե., 1991, էջ 102-113; Եսայան, Ս.
Աբաջյան, Լ. Վանի ավազանի բիայնական ամրոցները (Արևմտյան Հայաստա-
նի ուրարտական հուշարձանները շարքից), ՊԲՀ, № 1, Ե., 1995, էջ 209-224:
25 Smith A. Kafadarian K., New Plans of Early Iron Age and Urartian Fortresses in
Armenia, Iran, Vol. 34, 1996, London, p. 23-37.
26 Սանամյան Հ., Լճաշենի բերդշենի կազմավորման փուլերը և պաշտպանա-
կան համակարգը (մինչնախագծային ուսումնասիրություն), Հուշարձան տարե-
23
24