MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 23

«Կիկլոպյան» ամրոցների և դրանց կառուցման տեխնիկայի մասին շատ կարևոր է Գ. Սարգսյանի ուսումնասիրությունները, ով փորձեց զու- գահեռ օրինակների հիման վրա տալ քարերի տեղափոխման սխեման 18 : 1950-60-ական թթ. Սևանա լճի ափամերձ շրջանների «կիկլոպյան» ամրոցներին անդրադարձել է նաև Հ. Մարտիրոսյանը 19 : Հայաստանի բրոնզ-երկաթեդարյան պաշտպանական համակար- գերի ուսումնասիրման 20 , դրանց տիպաբանության և դասակարգման մեջ մեծ դեր ունեն Գ. Արեշյանը 21 և Կ. Ղաֆադարյանը 22 : Նրանք տի- 1968, էջ 289-296: Միքայելյան Գ., Սևանի ավազանի կիկլոպյան ամրոցները, Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները, պրակ 1, Ե., 1968: 18 Սարգսյան Հ., Հայաստանի բրոնզեդարյան շինարարական կառույցների մա- սին, ՊԲՀ., № 4, Ե., 1979, էջ 72-83: 19 Մարտիրոսյան Հ., Ուշ բրոնզեդարյան բնակավայրեր և դամբարանադաշտեր, Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները, պրակ 2, Ե., 1969 , էջ 7-16: 20 Հայաստանի «կիկլոպյան» ամրոցների խնդրին անդրադարձել է նաև ակա- նավոր ճարտարապետ Վ. Հարությունյանը (Арутюнян В., Каменная летопись армянского народа, Е., 1985, с. 8-10): Այստեղ անհրաժեշտ ենք համարում նշել նաև Միքայել Հովհաննիսյանին, որի աշխատանքն ունի աղբյուրագիտական մեծ նշանակություն` ներկայացնելով բոլոր դարաշրջանների Հայաստանի պաշտպանական համակարգերը, ըստ Մեծ Հայքի նահանգների ու գավառների (Հ. Միքայէլ Վ. Հովհանէսեան, Հայաստանի բերդերը, Վենետիկ-Սուրբ Ղազար, 1972): Դեռևս 1970ականների սկզբին Լոռու շրջանում նոր «կիկլոպյան» ամրոցներ հայտնաբերել և հաշվառել է Վ. Ավետյանը (Ավետյան Վ., Կիկլոպյան ամրոցներ Շնողի տարածքում, ԼՀԳ № 6, Ե., 1979, էջ 112-114): 21 Գ. Արեշյանը 1978 թ. լույս տեսած իր հոդվածում փորձ է կատարում ուրար- տական սեպագիր աղբյուրներում հիշատակվող ոչ ուրարտական URU («քա- ղաք») և É.GAL («պալատ», «ամրոց» «միջնաբերդ»,) ճարտարապետական կա- ռույցների միջոցով տալ Հայաստանի ուշ բրոնզ-վաղ երկաթեդարյան բնակա- վայրերի դասակարգումը` մանրամասն ուսումնասիրության ենթարկելով Էջ- միածնի Մոխրաբլուր, Գազանոց, Օրգով, Նազրվան հուշարձանները (Арешян Г., Вопросы типологии населенных пунктов Армении позднего бронзового и раннего железного веков, Государственный музей исткуства народов Востока, Научные сообщения X, М.,, 1978, с. 91-106): 22 Կ. Ղաֆադարյանը դեռևս 1972 թ. հրատարակած իր հոդվածում ուրարտական ամրաշինական համակարգերի ձևավորումը և զարգացումը կապում է Հայկա- կան լեռնաշխարհում լայն տարածում գտած «կիկլոպյան» ամրոցների շինա- րարական ավանդույթների հետ, այս մասին տես` Ղաֆադարյան Կ., Դիտողու- թյուններ ուրարտական ամրաշինության վերաբերյալ, ՊԲՀ., № 2 Ե., 1972, էջ 151-162: 23