MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 144

խմբերը, անցնելով Արաքս գետը, բնակություն էին հաստատում Քար-
վաճառի և Կովսականի միջև ընկած տարածքում:
Հայտնի է, որ 1807 թ. քուրդ ցեղապետ Մեհմեդ Սեֆի-սուլթանը
600 ընտանիքներով Պարսկաստանից անցել է Ղարաբաղի խանություն:
Քրդերի առանձին խմբեր էլ Պարսկաստանից տեղափոխվել են Նա-
խիջևան 14 :
Այսրկովկասի ռուսական նվաճումից հետո արդեն կազմվել են
պաշտոնական վիճակագրական տվյալներ՝ հիմնականում մարդահա-
մարների տեսքով, որոնք ընդհանուր պատկերացում են տվել Այսր-
կովկասում քրդերի քանակի և տեղաբաշխման մասին: 1871-1874 թթ.
Կովկասի կամերալ նկարագրության համաձայն՝ Ելիզավետպոլի նա-
հանգն ուներ 15 366 քուրդ բնակիչ: Երևանի նահանգում՝ ներառյալ
Նախիջևանում, քրդերի թիվը 27 779 էր 15 : Ակադեմիկոս Շոպենը 19-րդ
դարի կեսին ներկայացրել է Հայկական մարզի քրդերի տոհմացեղային
կազմը, որը մեծապես համընկնում էր ընդհանուր Այսրկովկասում
տվյալ էթնիկ խմբի տոհմացեղային կազմի հետ: Շոպենի ներկայացրած
ցուցակում ընդգրկված էին քրդերի միլլի, կարաչորլի, հասանանլի,
բարկուշատ, բաբալի, կուլուքչի, թարթառլի, սուլթանլի, կուլիխանլի,
բոզլու, փուսիան և այլ ցեղեր 16 :
1886 թ. դրությամբ Ելիզավետպոլի նահանգում, որը ներառում էր
նաև Զանգեզուրն ու Արցախը, որպես քուրդ էր գրանցված 34 162 մարդ:
Այս թիվը կազմում էր ամբողջ նահանգի բնակչության 4,6 տոկոսը:
Դրանցից մոտ 1 500-ը բնակվում էր Ջաբրայիլի գավառում, շուրջ 5 500
քրդեր՝ Ջևանշիրի գավառում, 26 500-ը Զանգեզուրի գավառում 17 : 1886 թ.
Այսրկովկասի պաշտոնական վիճակագրական տվյալներում Բաքվի
նահանգում քրդեր չէին բնակվում:
Ուշագրավ է, որ 1897 թ. ամբողջ Ռուսական կայսրության տա-
րածքում անցկացված մարդահամարում Ելիզավետպոլի նահանգում
քրդերեն խոսողների թիվը 14 503 էր 18 : Փաստորեն 1886 թ. տվյալների
Аристова Т. , Курды Закавказья, Москва, 1966, с. 36-37.
Распределение народностей, населяющих Кавказ, по губерниям и областям
Кавказа, – Кавказский календарь на 1887 год, с. 220.
16 Шопен И., Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху её
присоединения к Российской империи, СПб., 1852, с. 528.
17 Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлечённых из
посемейных списков 1886 года, Елисаветпольская губерния, Тифлис, 1893.
18 Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г., Наличное
14
15
144