MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 133
նույնիսկ օրապասից, ազատ է, ինչը հրահանգված է Հովհան Մանդա-
կունու Է. կանոնով 66 և նրան հաջորդող եկեղեցական հայրերի կար-
գադրությամբ 67 ։ Վերը տեսանք, որ Ներսես Շնորհալուց սկսած՝
Համբարձումից մինչև Հոգեգալուստ ընկած տասնօրյակում հանդիպող
երկու ուրբաթները և մեկ չորեքշաբթին պաս են՝ կերակրի մասով, իսկ
եկեղեցում անփոփոխ պահվում է Տերունի տոնը: Սա թույլ է տալիս
ենթադրելու, որ իննօրյա տևողությամբ այս պասը եղել է երկու պաս.
առաջինը պահվել է Համբարձումից հետո երեք օր, մինչև Երկրորդ
Ծաղկազարդ, որը նշվում է Համբարձմանը հաջորդող կիրակի, իսկ
Երկրորդ պասը եղել է շաբաթապաս, սկսվել է Երկրորդ Ծաղկազարդին
հաջորդող երկուշաբթիից և ավարտվել Հոգեգալստյան տոնով: Առա-
ջինը եղել է կամավոր պաս: Երկրորդը մինչև XV դ. հիշատակվել է նաև
Տոնացույցում, սակայն պարտադիր պաս չի եղել: Դրանից հետո
գոյատևել է կամավոր սկզբունքով: Կանոնական, տոնացուցային, ինչ-
պես նաև վերը բերված մյուս վկայությունները հուշում են, որ Համբար-
ձումից մինչև Հոգեգալուստ ընկած շրջանի պասը բավականին հին է, և
այդ շրջանն ամբողջությամբ կամ միայն չորեքշաբթին և երկու ուր-
բաթները պաս պահելը թողնվել է անհատի կամքին: Ժամանակի ըն-
թացքում այն վերածվել է պահոց մեկ շրջանի և նվիրված է եղել Համ-
բարձման, Երկրորդ Ծաղկազարդի և Հոգեգալստյան տոներին, ինչը
վկայում են այդ պասի անունները։ XV դ․ հետո մինչև XIX դ. վերջին և
XX դ. սկզբները շարունակվել է պահվել սովորույթի ուժով՝ որպես կա-
մավոր պաս։
Կամավոր պասի մի հետաքրքիր դրսևորում է սգավորների
պասը։ Մերձավորի մահվան դեպքում հանգուցյալի ազգականները սգի
ողջ ընթացքում կամավոր կերպով հրաժարվել են փափուկ կերա-
կուրներից 68 ։ Այս պասը տեսնում ենք դեռևս Աստվածաշնչում, երբ
Սավուղի մահվան առթիվ հրեաների յոթ օր պահք են պահում (Ա թագ.,
ԼԱ 13, Բ թագ., Ա 12), իսկ Հուդիթը (Ը 6) և Աննա մարգարեուհին (Ղուկ.,
Բ 37) ամբողջ այրիությունը պահքով են անցկացնում։
Հայոց մեջ այս պասը նույնպես բավականին հին է։ Եղիշեն և
Ղազար Փարպեցին նկարագրում են, որ պատերազմի ժամանակ ամու-
Կանոնագիրք հայոց, հ. Ա, էջ 497-498։
Հացունի Վ., նշվ. աշխ., էջ 436։
68 Տվյալ դեպքում փափուկ կերակուրը նշանակում է քիմքին հաճելի, ոչ պա-
սային կերակուր։
66
67
133