MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 13
ցեղեն նկատվում է միայն մի քանի կուր-արաքսյան հուշարձաններում
( Շենգավիթ, Կվացխելեբի, Նախիջևանի Քյուլ-թեփե I ), այն էլ հատու-
կենտ օրինակներով:
Այն գլխավորապես ներկայացված է բազմազան անոթներով,
որոնց, ըստ ձևի և գործածության, կարելի է բաժանել հետևյալ հիմնա-
կան խմբերի. կարասներ, թաղարներ, գավաթներ, կճուճներ, թասեր,
քրեղաններ, գավեր, տապակարաններ-սաջեր, ձագարներ, քամիչներ,
մինիատյուր կավամաններ, օջախներ, օջախների հենակ-պատվան-
դաններ: Դրանք բոլորը պատրաստված են ձեռքով: Բրուտները օգտա-
գործել են տեղական կավը և նրան ավելի կայունություն, ամրություն
տալու համար խառնել են տարբեր նյութեր, օրինակ` խճավազ կամ
ուղղակի գետավազ, երբեմն նաև` մանր ջարդած խեցի: Հանդիպում են
խեցու բեկորներ, որոնց կտրվածքում երևում են այրված խոտի կամ
հարդի հետքեր 3 :
Խեցեղենի էական հատկանիշներից մեկը կառուցման եռամաս-
նությունն է, այսինքն՝ այն ունի երեք ծավալային հորիզոններ բաղկա-
ցած ստորին` դեպի վեր լայնացող մասից, միջին՝ տակառաձև կամ
ուռուցիկ հատվածից և վերին՝ գլանաձև ներճկված վզից: Սովորաբար
անոթի իրանի և վզի միացման հատվածում առաջանում էր հորիզո-
նական գոտի: Կանթերը պատրաստվում էին առանձին, որից հետո
ամրացվում իրանին:
Խեցեղենի մի մասին բնորոշ է բազմաշերտությունը, մասնավո-
րապես միջին մասը մոխրագույն է, դրսի կողմը` սև, ներսը՝ վարդա-
գույն: Ըստ Բ. Կուֆտինի, դա կարող էր ստացվել երկու եղանակով,
կա՛մ կավե կմախքի վրա դրսից և ներսից թաց ու յուղոտ կավի շերտեր
քսելու եղանակով, կա՛մ թրծման ուղղորդվող ռեժիմով, երբ կավամանը
կրակի վերականգնող ազդեցությանն է ենթարկվում միայն դրսից, իսկ
ներսի մասը՝ ոչ, այդ պատճառով էլ աստառը մնում է բաց գույնի և
ստացվում է « վարդագույն աստառով խեցեղեն » 4 :
Խեցեղենի մեծամասնությունը արտաքինից պատված է սև, եր-
բեմն վարդագույն, մոխրագույն, նարնջագույն, սակավ շագանակագույն
3 Խանզադյան Է., Գառնի, IV, Երևան, 1969, էջ 46-83: Կուր-արաքսյան մշակույթի
որոշ հուշարձաններում հայտնաբերվել են խեցանյութի բեկորներ, որոնք կրում
են պարզագույն դուրգի հետքեր (Мунчаев Р. М., Кавказ на заре Бронзого века,
Москва, 1975, стр. 161).
4 Куфтин Б., Урартский “колумбарий”…, стр. 76-77.
13