MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 12

Խաչատրյանի, Ս. Եսայանի, Ռ. Բադալյանի, Լ. Պետրոսյանի, Կ. Քուշ-
նարյովայի, Օ. Ջափարիձեի, Ա. Սագոնայի և այլոց աշխատանքներում 2 :
Հայկական լեռնաշխարհի վաղ բրոնզեդարյան խեցեգործական
արտադրանքը հատկապես առանձնանում է իր զարդաբանությամբ:
Չնայած կուր-արաքսյան հուշարձանների նյութերի ուսումնասիրու-
թյուններում հեղինակները միշտ էլ անդրադարձել են տվյալ ժամանա-
կաշրջանի խեցեղենի զարդարման հարցերին, սակայն այս խնդրին
վերաբերող ամփոփ ուսումնասիրություն դեռ չի կատարվել: Վաղ բրոն-
զի դարի խեցեղենի զարդարվեստը վեր հանելու համար առաջնային է
համարվել ուսումնասիրել կատարման եղանակները:
Խեցեղենը հնագույն մարդուն ծառայել է տնտեսության տարբեր
ճյուղերում, ինչպես երկրագործական և անասնապահական մթերք-
ների, այնպես էլ օժանդակ ոլորտների՝ ձկնորսության, որսորդության և
հավաքչության միջոցով ձեռք բերված սննդամթերքի մշակման ու պահ-
պանման համար: Դրանով է բացատրվում կավամանների ձևերի և չա-
փերի բազմազանությունը:
Լեռնաշխարհի վաղ բրոնզեդարյան մշակույթն աչքի է ընկնում
հատկապես իր ինքնատիպ և հարուստ խեցեղենով, որով և այն հիմ-
նականում տարբերվում է Հին Արևելքի համաժամանակյա այլ մշա-
կույթներից: Նշենք, որ այս խեցեղենը ո՛չ տեխնոլոգիական հատկա-
նիշներով, ո՛չ ձևով, ո՛չ զարդարման բնույթով կապված չէ Անդրկով-
կասի մ.թ.ա. V-IV հազ. հուշարձանների խեցեղենի հետ: Այն ավելի
կատարյալ է իր որակով, պատրաստման տեխնիկայով և բազմազան իր
ձևերով: Այդ խեցեղենին բնորոշ չէ գունազարդումը: Գունազարդ խե-
Հմմտ.՝ Խանզադյան Է., Հայկական լեռնաշխարհի մշակույթը մ.թ.ա. III հա-
զարամյակում, Երևան, 1967; Եսայան Ս., Հայաստանի հնագիտությունը,
Երևան, 1992; Куфтин Б., Урартский “колумбарий” у подошвы Арарата и куро-
аракский энеолит, ВГМВ, 13, 1943 ; Мартиросян А.А., Армения в эпоху Бронзы и
Раннего Железа, Ереван, 1964 ; Кушнарева К. Х., Чубинашвили Т., Древнейшие
культуры Южного Кавказа, Ленинград, 1970 ; Бадалян Р. С., Раннебронзовое
поселение близ с. Карнут, Պատմաբանասիրական հանդես, 1984, N 1, էջ 229-
237 ; Петросян Л. А., Раскопки памятников Кети и Воскеаска (III-I тыс. до н.э.),
Ер., 1989 ; Кушнарева К., Южный Кавказ в IX-II тыс. до н.э., С. Петербург, 1993 ;
Sagona A., The Caucasian Region in the Early Bronze Age, BAR IS 214, 1984: Առավել
թարմ անդրադարձումների համար տես և հմմտ.՝ Chronologies des Pays du
Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe Millenaires, Actes du Colloque d’Istanbul, 16-19
decembre 1998, Marro C., Hauptmann H. (eds.), Varia Anatolica XI, Paris 2000.
2
12