MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 11
Հ Ի Ն
Ե Վ Մ Ի Ջ Ի Ն Դ Ա Ր ԵՐ Ի
Պ Ա Տ ՄՈ Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն
ԱՆՆԱ ԱԶԻԶՅԱՆ
(ՀՀ ԳԱԱ ՀԱԻ)
ԿՈՒՐ-ԱՐԱՔՍՅԱՆ ԽԵՑԵՂԵՆԻ ԶԱՐԴԱՐՄԱՆ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՄԵԿ
ԵՂԱՆԱԿԻ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ՓՈՐՁ
Վաղ բրոնզի դարաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհն ընդ-
գրկվում է ինքնատիպ մի մշակույթի սահմաններում, որը հայտնի է
Կուր-արաքսյան կամ շենգավիթյան անուններով 1 : Հայտնի է, որ այն
տարածվում է մինչ հյուսիսային Կովկաս, Պաղեստին և կենտրոնա-
արևմտյան Իրան: Կուր-արաքսյան մշակույթի բնակավայրերը տեղա-
կայված են գետերի մոտ՝ բնականորեն ամրացված բլուրների և բլրաձև
բարձունքների վրա, ինչպես նաև գետային և լեռնային հարթակներում`
երկրագործության և անասնապահության զարգացման համար բարե-
նպաստ տարածքներում: Հարթավայրերում այդ բնակավայրերը երբեմն
իրենցից ներկայացնում են մոխրաբլուրներ:
Մ.թ.ա IV հազ. կեսերից մինչ III հազ. վերջին քառորդը գոյատևած
կուր-արաքսյան մշակույթի տնտեսական կյանքում մեծ տեղ է գրավել
խեցեգործությունը: Հայկական լեռնաշխարհի վաղ բրոնզեդարյան
խեցեգործության նմուշներն այնքան ինքնատիպ են, որ հաճախ խնդրո
առարկա մշակույթը անվանում են նաև « կարմրասև կոկված խեցեղենի
մշակույթ »: Այս մշակույթի անվանադիր Բ. Կուֆտինը առաջիններից
մեկն էր, որ առանձնացրեց կուր-արաքսյան խեցեղենի հիմնական
հատկանիշները: Հայաստանի տարածքի կուր-արաքսյան խեցեղենի
տիպաբանության, լոկալ-ժամանակագրական խմբերի առանձնացման
հարցերը մեծ տեղ են գրավում Հ. Մարտիրոսյանի, Է. Խանզադյանի, Տ.
1 1936-1938 թթ.-ին հայ հնագիտության ռահվիրաններից մեկի՝ Ե. Հ. Բայբուրթ-
յանի կողմից տրված «շենգավիթյան» մշակույթը, հետագայում՝ Բ. Կուֆտինի
կողմից (1944 թ.) վերանվանվեց «կուր-արաքսյան» մշակույթ: Տվյալ մշակույթի
անվանաբանական խնդիրների վերաբերյալ նախատեսում ենք առաջիկայում
հանդես գալ նոր աշխատանքով:
11