MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 126
մեկ հավելյալ շաբաթ ինչ-որ բաներից զրկելով, «նվիրում է» տվյալ
տոնին կամ սրբին` իր խնդրանքը ստանալու ակնկալիքով:
Կան կամավոր պասեր, որոնք սովորույթի ուժով ավանդական
կենցաղում դարձել են ամենամյա, օրինակ՝ Վարդավառի Աթոռքը: Այն
հորդորել են պահել նաև տղաներին՝ ս. Կարապետից շնորհք և իմաս-
տություն ստանալու ակնկալիքով 29 ։ Վարդավառին նախորդող Մեծ
պասը կապվել է Հովհաննես Մկրտչի անվան հետ, ով իր անվան պասը
պահողներին շնորհել է իմաստություն, լարախաղացներին՝ ճարպկու-
թյուն, աշուղներին՝ մտքի թռիչք և այլն 30 ։ Այս համատեքստում հասկա-
նալի է դառնում, որ Փոխը և Աթոռքը, թերևս, լավագույն վկայություն են
նաև տվյալ տոներից առաջ երբեմնի պահվող հիսնօրյա պասերի (Վար-
դավառի և Աստվածահայտնության)։ Աթոռքները, թեև տոնացույցում
չեն ամրագրվել, սական ընդհուպ մինչև մեր օրերը եկեղեցու ծիսական
կյանքին մոտ կանգնած հավատացյալների շրջանում կենցաղավարում
են:
Ավանդական կենցաղում շատերն ուխտի գնալուց առաջ մեկ
շաբաթ պաս են պահել 31 ։
Երևանում պահել են կենտապաս, որը շաբաթապաս է 32 : Կենտա-
պասը որպես շաբաթապահք են բացատրում նաև Հ. Աճառյանը 33 , Ա.
տրական բառարան, Երևան, 1980, էջ 659)։
Փոխն Արարատյան բարբառում նշանակում է կամավոր պահք՝ իսկական
պահքից մեկ շաբաթ առաջ (տե՛ս ՀԼԲԲ, հ. 7, Երևան, 2012, էջ 14։ Մալխասեանց
Ստ., նշվ. աշխ., էջ 507)։ Փոխ երթամ արտահայտությունը նշանակում է մատաղ
լինեմ, իսկ արյան փոխն առնել , նշանակում է վերժը լուծել (Աճառեան Հ.,
Հայէրեն գաւառական բառարան, Էմինեան ազգագրական ժողովածու (այսու-
հետև` ԷԱԺ), Թիֆլիս, 1913, էջ 1076։ Վերջին իմաստը տես նաև Մալխասեանց,
Ստ., նշվ. աշխ., էջ 507)։ Փոխս ոսկւոյ մտանել արտահայտությունը նշանակում
է փոխի տակ մտնել (տե՛ս Ջախջախեան Մ., նշվ. աշխ., էջ 8)։ Տամ զգա փոխ
Տեառն զամենայն աւուրս, և եղիցի գա փոխ տեառն։ Հատուսցէ քեզ Տէր զաւակ
փոխանակ փոխոյնէ զոր ետուր Տեառն (տե՛ս Աւետիքեան Գ., Նոր բառգիրք
Հայկազեան լեզուի, Վենետիկ, 1837, էջ 945)։
29 Տէր-Մինասեան Վ., նշվ. աշխ., էջ 147։
30 Մխիթարեանց Աղ., Փշրանք Շիրակի ամբարներից, ԷԱԺ, հ. Ա, Մոսկուա-
Ալէքսանդրապօլ, 1901, էջ 272: Լալայեան Ե., Նոր Բայազէտի գաւառ, էջ 124:
Ալպոյաճեան Ա., Պատմութիւն հայ Կեսարիոյ, հ. Բ, Գահիրէ, 1937, էջ 1748-1751:
Րաֆֆի, Սալբի, Երկերի ժողովածու, հ. երկրորդ, Երևան, 1983, էջ 34:
31 Լալայեան Ե., նշվ. աշխ., էջ 125։
32 Մեսրոպյան Հ., նշվ. աշխ., էջ 67։
126