MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 125

Բագրատ տաճկացոյց. և գնացեալ ձմերեաց ի Մուղան, և ի գալ
տարւոյն՝ յաւուրս աւագ զատկին ել ի Սիւնիս, և սփռեալ տարածեցաւ, և
գնաց հետ Թուրքմընին մինչ ի յԱմթայ ջուրն, և դարձեալ եկն ի Վանայ
վերայ, և խսարեաց զնա զաւուրս ԻԵ. և առեալ զնա յաւուր Ե. շաբաթոջ,
յաթոռաց պահոքց ս. Խաչին , և զամենեսեան իբերդն ի վերայ ելից…» 26 ։
Այս վկայությունը եզակի է նախ նրանով, որ վերաբերում է Խաչ-
վերացին, քանի որ այս տոնի Աթոռքը ավանդական կենցաղում
հազվադեպ է հանդիպում, երկրորդ՝ այդ ժամանակաշրջանում Աթոռք
պահքի մասին սակավ վկայություններից է։
Ենթադրելի է, որ պասի Աթոռ անվանումը տվյալ դեպքում
նշանակում է գլխավոր 27 և խորհրդանշում է անհատի համար տվյալ
տոնը կարևոր լինելու հանգամանքը: Հետևաբար` դրանից սպասվող
ակնկալիքները կատարված տեսնելու նպատակով անհատը ևս մեկ
շաբաթ կամավոր ինքնազրկումի է դիմում: Այս համատեքստում
հասկանալի է դառնում նաև պասի Փոխ 28 անվանումը, երբ մարդն իրեն,
Սամուէլի քահանայի Անեցւոյ Հաւաքումն ի գրոց պատմագրաց, Վաղարշա-
պատ, 1893, էջ 171։
27 Աթոռ բառը, բացի մերօրյա հիմնական նշանակությունից, ունի նաև գահ,
նստարան, հանգըստարան, իշխանություն իմաստները (տե՛ս Բառգիրք յաշ-
խարհաբառէ ի գրաբառ, Վենետիկ, 1869, էջ 4: Սուքիասյան Ա., Հայոց լեզվի
հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, 2009, էջ 9): Հաջորդ բացատ-
րությունը համապատասխանում է ժողովրդական ընկալմանը, այսինքն՝
Աթոռքը՝ որպես կամավոր շաբաթապահք, որ պահում են ավագ տոներին նա-
խորդող շաբաթապասերից առաջ (տե՛ս Մալխասեանց Ստ., Հայերէն բացա-
տրական բառարան, Երեւան, 1944, էջ 14): Աթոռ բառին եզակի և պաս երևույթին
առնչվող բացատրություն է տալիս Մ. Ջախջախյանը. «Աթոռ։ Կազմած կամ
անօթ արարեալ ի մաքրումն յաւելուածոյ որովայնին»։ Seggetta, sedia da camera, il
comodo (Ջախջախեան Մ., Բառգիրք ի բարբառ հայ եւ իտալական, Վենետիկ,
1837, էջ 8)։
28 Փոխ նշանակում է ժամանակավորապես որևէ մեկից վերցված, որևէ մեկին
տրված կամ փոխարինաբար կատարված ինչ-որ բան (տե՛ս Աճառեան Հ.,
Հայէրեն արմատական բառարան, Երևան, 1926, էջ 510-511: Ճիզմէճեան Պ.,
Հայերէն աշխարհաբար լեզուի լիակատար բառարան, Հալէպ, 1957, էջ 1404:
Հայոց լեզուի նոր բառարան, Տէր-Խաչատուրեան Ա. եւ այլք, Պէյրութ, 1968, էջ
871: Աղայան Է., Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, 1976, էջ
1524: Ճէրճէրեան Գ., Հայոց լեզուի նոր բառարան, Պէյրութ, 1992, էջ 1046):
Փոխ նշանակում է նաև փոխհատուցել։ Աստված փոխ անի արտահայտությունը
նշանակում է Աստված հատուցի (տե՛ս Ժամանակակից հայոց լեզվի բացա-
26
125