MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 122

սկզբնաղբյուրներում, ժողովրդական կենցաղը պատկերող գեղարվես-
տական գրականության մեջ: Սակայն դրանց նվիրված ուսումնասի-
րություն մեզ հայտնի աղբյուրերում բացակայում է: Ուստի սույն հոդ-
վածի նպատակն է վերոնշյալ սկզբնաղբյուրներից քաղված հիշատակ-
ությունների հիման վրա վեր հանել միջնադարից մինչև XX դարասկիզբ
հայոց մեջ տարածված մի շարք կամավոր պասեր, դրանց տևողու-
թյունը և նպատակները:
Կամավոր կերպով պահել են ինչպես օրապասեր , այնպես էլ
եռօրյա , շաբաթական, յոթնօրյա և քառասնորյա պասեր: Օրապասերը
եղել են թե՛ օրացույցով պասից ազատ հայտարարված չորեքշաբթին և
ուրբաթը 4 , թե՛ շաբաթվա այլ օր: Նույնը վերաբերում է նաև քառասնօրյա
պասին: Անձը կարող էր կամավոր կերպով պահել և՛ Սուրբ Ծնունդին,
և՛ Վարդավառին նախորդող Քառասնորդաց կամ Հիսնակաց պասերը 5 ,
և՛ քառասնօրյա պաս՝ տարվա ցանկացած ժամանակ: Այսպիսի պասի
հանդիպում ենք VI դ. վերաբերող հիշատակությունում: Վարդ Պատ-
րիկի կողմից կառուցվելիք եկեղեցում Ստեփանոս Նախավկայի մա-
սունքը տեղադրելու նպատակով Երուսաղեմ մեկնած Սիմեոն Միայ-
նակյացը սրբի մասունքը ստանալուց հետո քառասուն օր պաս է պա-
հել. «Սիմէոն, այրըն Աստուծոյ, յորժամ եկն՝ առեալ զնշխար սրբոյ
վկային, օրհնեաց զամենայն յեկեղեցիքն և կացեալ ի պահս աւուրս .Խ.
վասն տեսլեանն» 6 ։ Նման պասի օրինակներ միջնադարյան աղբյուրնե-
րում հաճախ են հանդիպում։
Կամավոր օրապասերը շատ են վկայվում ազգագրական աղ-
բյուրներում։ Սուրբ Սարգսի (խոսքը Սուրբ Սարգսի տոնին նախորդող
Օրացուցային պասից ազատ են հայտարարված Սուրբ Ծննդյանը հաջորդող
ութ, Զատկին հաջորդող քառասուն, Աստվածածնի Վերափոխմանը հաջորդող
ինը և Խաչվերացին հաջորդող յոթ տոնական օրերի ընթացքում ընկած չորեք-
շաբթին և ուրբաթը։
5 Այս պասերի մասին տե՛ս Աբրահամյան Հ., Վարդավառի Քառասնորդաց
(Հիսնակաց) պահքը, «Լրաբեր հասարակական գիտությունների», 2017, Երևան,
2017, 2, էջ 345-354։ Նույնի՝ «Աստվածահայտնության Քառասնորդաց (Հիսնա-
կաց) պահքը» (պատմական համառոտ ակնարկ) հոդվածն առաջիկայում լույս
կտեսնի ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի կողմից 2015-
ին անցկացված «Ավանդականը և արդիականը հայոց մշակույթում» խորագրով
գիտաժողովի հոդվածների ժողովածուում։
6 Պատմութիւն Շապհոյ Բագրատունւոյ, Էջմիածին, 1921, էջ 34-35։ Պատմութիւն
Անանուն զրուցագրի, կարծեցեալ Շապուհ Բագրատունի, Երևան, 1971, էջ 107:
4
122