MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 114
Կ. Մելիք-Օհանջանյանը «Սասնա Ծռեր» էպոսի մի շարք
անձնանուններ՝ Հոտոտ-մոտոտ, Խոր Մանուկ, Ծովինար համոզիչ
կերպով վերլուծում և կապում է Միհրի առասպելների և պաշտամունքի
ոլորտներին, բացահայտում նրանց, ինչպես նաև Մեծ ու Փոքր Մհեր-
ների դյուցազնական արարքների առնչությունը Միհրական հնագույն
առասպելների հետ, փորձում է հարցադրման կարգով ֆունկցիոնալ ու
ժառանգական աղերսներ սահմանել մի կողմից դյուցազուն Հայկի և
իրանական ու հունական երկնքի ու ժամանակի աստվածություններ
Զռվանի, Ուրանոսի և Տիտան Քրոնոսի միջև, մյուս կողմից՝ Հայկի,
վիպական Դավթի ու Քեռի Թորոսի միջև, վերջիններիս դիտելով իբրև
Հայկի տարբեր ֆունկցիաների ժառանգորդներ 10 ։
Դյուցազնավեպում գլխավոր հերոս Դավիթն արևամարտիկ է՝
«պայծառ, գեղեցիկ, լուսավոր և ամենաուժեղ, ամենակարող, որ կռվում
է Արևու շողերի հետ ու փորձվում ոսկու և կրակի շեղջերով։ Նրա կին
Խանդութը՝ կանացի սիրո և հավատարմության, անձնազոհության և
արժանապատվության մարմնավորում է՝ «Առյուծն առյուծ է, թե կին, թե
մարդ, այսինքն՝ էգ, թե որձ» 11 , և անունից բխող՝ խանդի, խանդավա-
ռության ու խանդաղատանքի միաձույլ անձնավորումը (Խանդութ՝
վառվռուն, փայլուն, խանձող) 12 ։ Էպոսում Խանդութը ներկայացված է
իմաստնությամբ, Մհերամայր-Արևամայր և շատ այլ գծերով Խանդութն
աղերսում է արևային Դեղձուն-Ծամին, իսկ Մհերի կերպարն ինքը
երկատված է Մեծ և Փոքր Մհերների միջև 13 ։
Առավել ցայտուն արտահայտված է Փոքր Մհերի արևային
էությունը, որը էպոս մտած Միհր-Արեգակն է 14 ։ Նա աստվածամարտիկ
է. «Դարձավ աստծուց խնդրեց՝ որ կամ կռիվ մի տա իրեն, կամ իրեն
Սասնա Ծռեր, աշխ. Ս. Հարությունյանի, էջ 145։
Մելիք-Օհանջանյան Կ., Միթրա-Միհրը «Սասնա Ծռերի» մեջ, Գրական-բա-
նասիրական հետազոտումներ, գիրք I, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ Մ. Աբեղյանի անվան
գրակ. ինստ., 1946, 269-327 էջ։
11 Սասնա Ծռեր, հ. Բ, մաս Ա, խմբագրեց Մ. Աբեղյան, աշխատակցությամբ Կ.
Մեիք-Օհանջանյանի, Երևան, 1944, էջ 316։
12 Աճառյան Հ., Հայերեն արմատական բառարան, հտ. Բ, Երևան, 1973, էջ 328-
330։
13 Սասունցի Դավիթ, Հայ ժողովրդական էպոս, Երևան, 1939, էջ XXVII։
14 Գրիգորյան Գր., Սասունցի Դավիթ էպոսի զարգացման շրջանները և պատ-
մական շերտերը, Երևան, 1989, էջ 79։
9
10
114