MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 109

4. «Վիճակագիր», այսինքն «ճակատագիր» (310v-320v): Ժողո-
վածուի վերջում կցված է վրաց ժամանակագրությունը (322r-
324v):
Այն, որ գրիչը լավ տիրապետում է վրաց լեզվին, արդեն ասել ենք:
Մովսես Կորղանովի գրած ութ ձեռագրից, ինպես նշել ենք, միայն մեր
ժողովածուն է հայերեն, բայց վրացական գրադարձությամբ: Հետա-
քրքիր է, թե ինչպիսին է գրչի լեզուն, ինչ ձևեր և ինչ գրավոր տարրեր է
օգտագործում Մովսես Կորղանովը հայերեն բառը վրացական տառե-
րով արտահայտելիս:
ա) Հաճախ են այնպիսի դեպքերը, երբ գրիչը «ո» տառի փոխարեն
գրում է «ու» („უ“) տառը.
Օրինակ, թագաւորի – თაგავური, քարոզութիւն նորա - ქარუზუთუნ
ნურა,որդի էր - ვურდი ერ:
բ) Գրիչը «ե» տառն արտահայտելիս երբեմն կիրառում է «ի» («ი») տառը.
Օրինակ,Եպիսկոպոսին - იპისკოპოსინ, Ստեփանեսի - სტიფანესი,
Աւետարանս - ავიტარანს, որդի էր մեծատան իշխանի - ვურდი ერ
მიწატან იშხანი և այլն:
գ) Հայկական «և» շաղկապը ամեն տեղ «իվ» («ივ»)ձևով է ներկայացված:
դ) «–ութիւն» վերջավորության փոխարեն որոշ դեպքերում հանդիպում
է «-უნ»վերջածանցը. Օրինակ, պատմութիւն- პატმუთუნ, վկա-
յաբանութիւն - ვკაიაბანუთუნ:
ե) ը (ჷ) տառը, որը չկա վրացերենում, բնագրում կիրառվում է «ըստ»
նախդիր արտահայտելիս և հիմնականում «ի» տառով, հազվադեպ «ե»
տառով է նշված.
Օրինակ, ըստ Յոհաննէս- ისტ ოჰანე,ըստ գրողիս սորա - ისტ გროღის
სურა, ըստ Մարկոսի - ესტ მარკუსი և այլն:
Մեր նպատակը չի եղել բնագրի լեզվական վերլուծությունը, մի
քանի օրինակ նշել ենք, քանի որ մեր կարծիքով, շատ հետաքրքիր է:
Ցավոք, մենք չենք գտել Մովսես Կորղանովի՝ հայերեն տառերով գրված
ձեռագիրը, որպեսզի մեր բնագիրը համեմատեինք լեզվական առումով
և որոշեինք, թե ինչ քերականական նորմերի է հետևում կամ խախտում
XIX դարի I կեսի հայ գրիչը: Նա շատ լավ տիրապետում է հայերենին և
իր ժողովածուն է գրում Թբիլիսիի հայկական բարբառով:
Ո՞րն է գրչի նպատակը, և ինչո՞ւ է Մովսես Կորղանովը հայերեն
բնագիրը գրել վրացական տառերով: XVIII-XIX դարերում վրաց
գրադարձությամբ (տրանսլիտերացիայով) կատարված հայկական
ձեռագրերի տարածումը հազվադեպ երևույթ չէր: Այդպիսի ձեռագրերը
109