MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 103
Այսինքն, այդ պատմությունը տեղի է ունեցել 1102 (1653 թ.) թ.,
Փիլիպոս III-րդի կաթողիկոսության ժամանակ, որը ձեռնադրել է
Հակոբ Կարնեցուն որպես քահանա Էջմիածինում և Կարին քաղաքի
կառավարիչը Սարգիս վարդապետի ժամանակ: Այս Սարգիսը է եղել
վանքի նորոգիչը:
Ինչո՞ւ է այդ պատմությունը կարևոր և հետաքրքիր մեզ համար:
Առաջին հերթին նրանով, որ պատմության մեջ անվանված են պատ-
մական անձինք, թուրք և հայ աշխարհիկ գործիչներ ու հոգևորական-
ներ: Ընդհանրապես, պատմությունը կազմված է աղբյուրների հիման
վրա, իսկ այդ աղբյուրները առաջնային նշանակություն ունեն: Այդ
պատմության երկրորդ և շատ կարևոր գործոնն այն է, որ փաստերը
մանրամասնորեն են նկարագրված: Այդ բոլորը պարզ պատկերացում է
տալիս Օսմանյան Թուրքիայի այն ժամանակաշրջանի սոցիալական ու
քաղաքական դրության մասին:
Ինչպես նշել ենք, Հակոբ Կարնեցին գրել է «Շինուած Կարնոյ
քաղաքին», որի մեջ բացի Կարին (Արզրում) քաղաքի հիմնադրման և
հետագա պատմությունից, տրված է «Վերին Հայոց» (Արզրումի վի-
լայեթի) պատմական-աշխարհագրական նկարագրությունը, նրա քա-
ղաքական ու սոցիալական վիճակը: Հենց այդ պատճառով է, որ նշված
աղբյուրը շատ կարևոր է այդ ժամանակաշրջանի պատմությունն
ուսումնասիրելու համար:
Դարերի ընթացքում Արզրումը եղել է Օսմանյան կայսրության
սահմանամերձ գլխավոր բերդաքաղաքը հյուսիսարևելյան կողմում:
Այն գլխավոր հենարանը է եղել ոչ միայն Վրաստանի, այլ նաև
Արևելյան Հայաստանի ու Իրանի վրա հարձակվելու համար:
Թեոդոսիոպոլիս-Կարին-Արզրում-Էրզրումը գտնվում է Փոքր
Ասիան ու Իրանը կապող գլխավոր ճանապարհին, այդ պատճառով
եղել է Արևմտյան Հայաստանի ամենամեծ քաղաքը, իսկ հիմա այն
Արևելյան Թուրքիայի գլխավոր քաղաքներից մեկն է:
1049 թ. Սելջուկների կողմից Արծն քաղաքի ավերումից հետո
քաղաքի բնակչությունը տեղախոփվել է Թեոդոսիոպոլիս, դրա համար
քաղաքին կոչեցին Արզան Ար-Ռում՝ նույն է թե՝ Հռոմի Արզանը: Դա
արաբական անունն է, որտեղից հետագայում ծագել է Էրզրում անունը:
Ինչպես գիտենք, ամբողջ XVI-XVII դարերի ընթացքում Սեֆյան
Իրանի և Օսմանյան կայսրության միջև անդադար պատերազմներ էին
ընթանում: Իսկ այդ պատերազմների ասպարեզ էին դարձել Վրաս-
103