MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 45
պայմաններում, որը շարունակվում էր 70-ական թվականների նավթա-
յին ճգնաժամի ընթացքում, էմբարգոն ավելի բարդացրեց խոշոր երկր-
ների տնտեսությունների վիճակը:
20-րդ դարի 70-ական թվականներին ՕՊԵԿ-ը գործում էր էներ-
գահումքային ճգնաժամի օբյեկտիվ պայմաններում, որը դրսևորվում էր
ոչ միայն նավթի պակասի, այլև ողջ գնային համակարգի փոփոխմամբ:
Այն եզակի հնարավորություն տվեց նավթարդյունահանող երկրներին
ամրապնդել իրենց դիրքերը նավթային շուկայում: Պատահական չէ, որ
էներգետիկ ճգնաժամի սոցիալ-տնտեսական պատճառների մեջ Ե.
Պրիմակովը հատուկ տեղ էր հատկացնում նավթարդյունահանող զար-
գացող երկրների և նավթ սպառող զարգացած երկրների փոխհարա-
բերությունների համակարգին 28 : Վ. Իսաևը գտնում էր, որ օգտագոր-
ծելով նավթը որպես քաղաքական զենք՝ ՕՊԵԿ-ը կարողացավ լուծել մի
շարք խնդիրներ, որի համար այլ պայմաններում կպահանջվեր ավելի
շատ ժամանակ 29 :
70-ական թվականների սկզբին արդեն հասունացել էին նավթի
գների բարձրացման պատճառները, քանի որ տնտեսականորեն չհիմ-
նավորված ցածր գները ձեռնտու չէին ոչ միայն ՕՊԵԿ-ի, այլև մոնո-
պոլիաների համար 30 :
1973 թ. ճգնաժամի նախօրեին խոշոր մոնոպոլիաները բախվել
էին լուրջ ֆինանսական խնդիրների հետ, որոնք նրանք թաքցնում էին:
Դրանցից որոշները գտնվում էին սնանկացման եզրին: Նրանք
ներդրումներ էին կատարել ծրագրերի մեջ, որոնց վերջնական արժեքը
որոշ դեպքրում 5-10 անգամ գերազանցում էր սպասվելիք արժեքը:
Խոսքը գնում էր Ալյասկայում նավթամուղերի կառուցման մա-
սին, որոնք արժենալու էին ավելի քան 10 մլրդ դոլար, և Հյուսիսային
ծովի ափամերձ հատվածների, հսկայական նավթահանքերի մշակման
մասին, որոնք պահանջում էին հորատման նոր տեխնոլոգիաներ`
ամենից թանկը նավթարդյունահաման պատմության մեջ: ‹‹Exxon››,
‹‹Shell››, ‹‹BP››, ‹‹Phillips Petroleum›› ընկերություններն առավել ան-
հանգստացած էին վճարումների ժամկետներով` նրանք չէին կարող
Примаков Е., Восток после краха колониальной системы, Москва, 1982, с. 58.
Исаев В., Арабские страны в международном разделении труда. Проблемы.
Перспективы. 1961-1990, Москва, 1996, с. 152.
30 Андреасян Р., Нефть и арабские страны в 1973 - 1983 гг: (Экономический и
социальный анализ), Москва, 1990, с. 108.
45
28
29