MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 326

կան և միջազգային առաջընթացի շրջանակներում: Ես գիտեի, որ սա-
կայն այս խոսակցության երկու կողմերը ստիպված են լինելու խուսա-
փել մի առարկայի հիշատակումից, թեև այն միշտ կլինի նրանց գի-
տակցության մեջ` հայերը» 18 , - գրում է Լեմկինը:
Լեմկինը կոնվենցիայի ընդունման անհրաժեշտությունը կարևո-
րում էր Հայոց ցեղասպանության օրինակով հանցագործների անպա-
տիժ թողնելու հնարավորությունը բացառելու տեսանկյունից: Ըստ
նրա` կոնվենցիայի բացակայությունն էր, որ թուրք ոճրագործները կա-
րողացան խույս տալ պատժից, իսկ նրանց պատժելու գործը իրակա-
նացրին հայ երիտասարդ վրիժառուները:
Այս առթիվ նա իր անտիպ թղթերից մեկում գրում է. «Հայերը
արդարադատությունը իրականացրին իրենց սեփական ձեռքերով և
ահաբեկչական գործողություններով մահապատժի ենթարկեցին թուրք
մեղավորներին: Սա հայ ուսանող Սողոմոն Թեհլերյանի դեպքն է, ով
սպանեց թուրքական ներքին գործերի նախարար Թալեաթ Փաշային
Բեռլինի փողոցում, ով ստորագրել էր մահացու տեղահանությունների
հրամանները: Հայերի մյուս կոտորածների կազմակերպիչը, որոնք
տեղի էին ունեցել Ադրբեջանում Առաջին համաշխարհային պատե-
րազմից հետո, սպանվել է Կոստանդնուպոլսում մի հայի կողմից, ով
կորցրել էր իր ընտանիքը ջարդերի ընթացքում 19 : Հետաքրքրական է
նշել, որ մեղադրյալները երկու դատավարություններին վկայակոչում
էին նույն պատճառները...
Դատարանները դատեցին նրանց և անմեղ հայտարարեցին:
Ինչո՞ւ: Պաշտոնապես ասվում էր, որ ամբաստանյալները հիվանդ են
կամ անհավասարակշիռ: Եթե այդ ժամանակ լիներ ցեղասպանության
միջազգային կոնվենցիա, առաջին հերթին դատվելու էին հայ ժո-
ղովրդին կործանողները և ոչ թե երկու երիտասարդ հայրենասերները,
ովքեր վրեժխնդիր են եղել իրենց ժողովրդի տառապանքների համար» 20 :
Charny I., “Encyclopedia of Genocide ” , Institute on the Holocaust and Genocide,
Jerusalem, Volume 1, 1999, p. 79.
19 Լեմկինը նկատի ունի վրիժառու Միսաք Թոռլակյանին, ով 1921 թվականի
հուլիսի 18-ին Կոստանդնուպոլսում սպանել է Բաքվի հազարավոր անմեղ
հայերի ջարդերի կազմակերպիչ Ադրբեջանի ներքին գործերի նախկին նախա-
րար Բեհբութ Ջիվանշիր Խանին։ Անգլիական ռազմական դատարանը դատել է
Թոռլակյանին և արդարացրել՝ որպես անմեղսունակ։
20 American Jewish Historical Society, Raphael Lemkin Collection, P-154, Box 7,
Folder 3, Le Genocide (Social), undated, p. 4, 5.
326
18