MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 291

անհնար է համարում առավել խաղաղ և աստիճանական ճանապարհը , քանի որ խաղաղ մրցակցության ցանկացած տեսակի դեպքում տնտեսական շնորհ չունեցող թուրքերը տանուլ կտային 39 : Տնտեսական գործոնի երկրորդական լինելը փաստում են հենց իրենք` երիտթուրքական եռապետության անդամները : Մորգենթաուի այն փաստարկին , որ երկրի տնտեսությունը կործանվում է , Էնվերը պատասխանում է . « Այս պահին տնտեսական նկատառումներն էական չեն . ամենակարևորը հաղթելն է » 40 : 1915 թ . հայերի տեղահանությունն ու ոչնչացումը ո ´ չ տնտեսական , ո ´ չ ռազմական առումներով տրամաբանական չէր : Արևմտյան Հայաստանի հայ գյուղացիությունը ապահովում էր կայսրության գյուղատնտեսական արտադրանքի գերակշիռ մասը : Խարբերդի ամերիկյան հյուպատոս Լեսլի Դևիսը , 1915 թ . հունիսին դեսպանին նկարագրելով շրջանի հայերի տեղահանությունը , կարծիք է հայտնում , որ ողջ գործարար կյանքի վերացմամբ և միսիոներների հեռանալուց հետո առհասարակ հյուպատոսություններ պահելու անհրաժեշտություն չկա ոչ միայն Խարբերդում , Դիարբեքիրում , այլև կայսրության մյուս շրջաններում 41 :
Հայտնի է , որ բոլոր ցեղասպանություններում գոյություն ունեն նյութական առավելություններ , որոնք ձեռք է բերում ոճրագործը զոհ խմբին ոչնչացնելու դեպքում . միջոցներ պատերազմի և այլ ծրագրերի համար , առևտրի մեջ մրցակցության վերացում , ոճրագործների և նրանց հետևորդների միջև ավարի բաշխում , թալան ամբոխի կողմից 42 : Հայ ժողովրդի ցեղասպանության ընթացքում դա իրականացվում էր պետական մակարդակով : Ցեղասպանագետ և սոցիոլոգ Ուղուր Ումիթ
39
Բենջամին Վալենտինոն նշում է , որ վերնախավը ցեղասպանություն է կատարում արմատական քաղաքական նպատակներ իրականացնելու համար : Որոշումը կայացվում է այն բանից հետո , երբ առաջնորդները եզրակացնում են , որ իրենց նպատակներին հասնելու այլ տարբերակներ` պակաս բռնի ճնշումները , անարդյունավետ և ոչ պրակտիկ են ( Benjamin A . Valentino , Final solutions : mass killing and genocide in the twentieth century , Cornell University Press , Itaca and London , 2005 , p . 3 , 73 .): « Իմ [ Հոֆմանի ] թուրք բարեկամները հուսով են , թե թուրք ժողովրդական տնտեսության մարմնին այս ծանր վիրահատությունը ի վերջո կհանգեցնի կայսրության առողջացմանը` մահմեդականթուրքական իմաստով » ( Հայերի ցեղասպանությունը 1915-1916 , էջ 485 ; Армянский вопрос и геноцид армян в Турции ( 1913-1919 ), с . 285-295 .):
40
Մորգենթաու Հ ., նշվ . աշխ ., էջ 259 :
41
United States official records on the Armenian Gneocide , էջ 460 :
42
Kuper L ., նշվ . աշխ ., էջ 43 : 291