MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 264

Մասնավորապես 15-րդ դարում ստեղծված գրական ստեղծագործու- թյուններից երևում է, որ սոցիալական տարբերությունների պատճառով սկսում են ի հայտ գալ լեզվական տարբեր աստիճաններ: Հայտնի թուրք գրականագետ Ս. Շահաբեդդինն իր «Օսմանյան գրականության պատ- մություն» աշխատության մեջ, ներկայացնելով լեզվական տարբեր մա- կարդակների զարգացման պատմությունն ու պատճառները, նշում է, որ օսմանցիները սկզբում պարսկերենի, ապա արաբերենի միջոցով իրենց լեզուն մաքրեցին կոպիտ բառերից, գեղեցկացրին և հասցրին կատարելության 9 : Ինչպես հայտնի է, լեզվի զարգացման և տարածման կարևորագույն միջոցը գրականությունն է: Սակայն վերջինս ոչ միայն չլուծեց այս խնդիրը, այլ ավելի խորացրեց այն: Սա, թերևս պայմա- նավորված էր այն հանգամանքով, որ օսմանյան գրականության վրա մեծ էին օտար՝ մասնավորապես պարսկական, արաբական պոեզիայի, ազդեցությունները 10 : Սելջուկյան շրջանից սկսած, դեռևս գրականու- թյան ձևավորման վաղ փուլում պարսիկներից փոխառվեց վերջիննե- րիս գրական փորձը, ավանդույթները, ուստի միանգամայն բնական է, որ օսմանյան և պարսիկ գրողների ստեղծագործություններում կան մի շարք նմանություններ 11 : Մասնավորապես այս երկու ժողովուրդների պոեզիայում մենք հանդիպում ենք միևնույն հնչողությունը, զգացմուն- քայնությունը, խոսքի կառուցման ձևերն ու բանաստեղծական կառուց- վածքը 12 : Այդ է պատճառը, որ գիտականները օսմանյան գրականու- թյունը հաճախ համարում են զուտ պարսկական գրականության մի ճյուղը 13 : Օսմանյան գրականության վրա պարսկական պոեզիայի ազ- դեցությունը վերջնականապես ամրապնդեց սուֆի բանաստեղծ Ջամին (1414-1492թթ.) 14 : Կարծիք կա, որ 15-րդ դարում օսմանյան պոեզիան կրել է նաև Չաղաթայական գրականության 15 ՝ մասնավորապես Ալիշեր Նավոիի ազդեցությունը 16 : Օտար ազդեցությունները, ինչպես նաև օսմաներենի Şahabeddin S., Tarih-I Edebiyatı Osmaniyye, İstanbul, 1328 (1941), s. 8. Solmaz S., Divan şiirinde kelime seçimini etkileyen faktörler, http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s15/solmaz.pdf 11 Lane-Poole S., ibid, p. 302. 12 Inalcık H. The Origins of Classical Ottoman Literature ..., pp. 5-75. 13 Крымский А., там же, т. 2, с. 41. 14 Крымский А., там же, т. 2, с. 41. 15 Köprülü M. F., Edebiyat Araştırmaları…, ss. 114-115. 16 Kramers J. H., The Encyclopedia of Islam, v. 8, Leiden, E. J. Brill, 1995, p. 211. 264 9 10 s.42