որի շնորհիվ բացահայտվում են սեփական և օտար մշակույթների առանձնահատկությունները , և ստեղծվում է օտարի ազգային նույնականության կերպարը : Բացի այդ ՝ Մորիերը ոչ միայն ստեղծում է երկու քաղաքակրթությունների նկարագիրը , այլ նաև դիտարկում է դրանց փոխադարձ հաղորդակցման խնդիրները , ինչպես նաև հնարավորություն է տալիս ընթերցողին ներսից տեսնել 19-րդ դարի բազմամշակութային Թուրքիան :
Մինչև վեպի ուսումնասիրմանն ու քննությանն անցնելը համառոտ ներկայացնենք նրա սյուժեն ու գործող հերոսներին , որպեսզի ընթերցողը ընդհանրական պատկերացում կազմի այդ երկի վերաբերյալ :
« Այեշան ՝ Կարսի հարճը » վեպի գլխավոր հերոսը երիտասարդ անգլիացի լորդ Օսմոնդն է , ով Պարսկաստան կատարած երկարատև այցելությունից հետո վերադառնում է Անգլիա ՝ անցնելով Թուրքիայի տարածքով : Կարս մտնելուն պես տեղի է ունենում մի պատահար , որի պատճառով ժամանակավորապես հետաձգվում է նրա ճանապարհորդությունը : Այդ պատահարի ժամանակ անգլիացի լորդը հանդիպում է մի շատ գեղեցիկ աղջկա ՝ Այեշային , և նրանք առաջին հայացքից սիրահարվում են միմյանց : Բայց , քանի որ Օսմոնդը քրիստոնյա էր , իսկ Այեշան ՝ մուսուլման , նրանց սերը ընդունելի չէր ու անգամ արգելված էր մուսուլման կրոնավորների կողմից : Կարսում Օսմոնդը ՝ անգլիացի լորդը , ում ուղեկցում էին հույն Ստասսիոն և մուսուլմանություն ընդունած Մուստաֆան , ապաստան է գտնում մի քրիստոնյա հայի ՝ Պողոսի տանը : Այնտեղ էլ նա պարզում է , որ Այեշան Կարսի ՝ մեծ հարգանք վայելող մուսուլմաններից մեկի ՝ Սուլեյման աղայի և նրա հույն կնոջ ՝ Զաբետտայի դուստրն է : Սյուժեի զարգացմանը զուգահեռ աճում է Օսմոնդի խիզախությունը , ով ցանկանում է գրավել գեղեցիկ թրքուհու սիրտը : Այս ամենն առաջացնում է Կարսի իշխանությունների նախանձն ու դժգոհությունը , որն էլ պատճառ է դառնում վտանգավոր հետապնդումների և տարբեր արկածների : Կարսում բարձրաստիճան հոգևորականների հրամանով Օսմոնդը ձերբակալվում է և քիչ է մնում սպանվի , բայց կարողանում է փախչել բանտից ՝ ընկնելով այս անգամ իր դաժանությամբ հայտնի քուրդ Քարա Բեյի ամրոցը : Անգլիացի լորդին ռուսական բանակի օգնությամբ հաջողվում է ազատվել նաև Քարա Բեյի ճանկերից , բայց դրանով արկածները չեն ավարտվում : Հայտնվելով ազատության մեջ ՝ Օսմոնդը մեկնում է Կ . Պոլիս , որպեսզի այնտեղից իր սիրելի Այեշայի հետ հեռանա Անգլիա : Սակայն այստեղ էլ
239