MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 23
զինվորական ծառայության ընթացքում ես հասկացա, որ, եթե 1000
թուրքից հավատարիմ են 300-ը, ապա 1000 արաբ-եգիպտացիներից
հավատարիմ են 700-ը»։ Իբրահիմ փաշայի ջանքերով եգիպտական
բանակում դրվեց եգիպտացիներից կազմված սպայական կորպուսի
հիմքը, որից ժամանակի ընթացքում դուրս եկան եգիպտական ազգա-
յին-հայրենասիրական շարժման (1873-1882 թթ․) ականավոր առաջ-
նորդներ, ովքեր համախմբվեցին գնդապետ Օրաբի փաշայի շուրջը, իսկ
ավելի հեռու ապագայում՝ հանրապետական Եգիպտոսի բոլոր նա-
խագահները։
Բանակի վերակառուցման հետ զուգընթաց Մուհամմադ Ալին
իրականացրեց նրա ամբողջական վերազինումը այդ ժամանակվա
համար արդիական զենքով։ Դրա մի մասը գնվում էր արտասահմանից,
բայց զգալի մասը սկսեց արտադրվել բուն Եգիպտոսում։ Այդ նպա-
տակով, ռազմական բարեփոխման հետ միաժամանակ առաջին քայ-
լերը ձեռնարկվեցին երկրի ինդուստրացման համար. արտասահմանից
ներմուծվող զինվորական հանդերձանքը փոխարինվեց եգիպտական
արտադրության ապրանքներով։ 1816 թ․ սկսած գանձարանի գումար-
ներով կառուցվեցին պետական գործարաններ, որոնց մի մասը տե-
ղակայված էր անմիջապես Մուհամմադ Ալիի նստավայրի՝ Կահիրեի
Միջնաբերդի սահմաններում։ Զարգացավ նաև կաշվի և տեքստիլ ար-
դյունաբերությունը, որը բանակը ապահովում էր զինվորական կոշիկ-
ներով և հանդերձանքով 31 ։
Այսպիսով, կարող ենք եզրակացնել, որ Մուհամմադ Ալիի որո-
շումը՝ կազմակերպել ռազմական արտադրանքի արտադրությունը ան-
միջապես երկրի ներսում, ոչ միայն ապահովեց բանակի անկախու-
թյունն արտաքին մատակարարներից, այլ նաև ունեցավ էական սո-
ցիալ-տնտեսական ազդեցություն. ռազմական արտադրությունը
ստեղծեց նոր աշխատավայրեր, երկրի ներքին շրջանառությունում
ավելացրեց փողի զանգվածը՝ ապահովելով տնտեսական դրական
արդյունք:
Բանակի և նավատորմի արդիականացումը և դրա հետ կապված
ինդուստրալացումը հանգեցրեցին մի շարք նորամուծությունների ներ-
դրման անհրաժեշտության կրթության համակարգում։ Երկրին ան-
հրաժեշտ էին հայրենական որակյալ մասնագետներ, որոնց քանակը
բավարար չէր նախատեսվող բարեփոխումների իրականացման հա-
31
Հովհաննիսյան Ն., նշվ. աշխ., էջ 184-185:
23