MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 212
քիայի արդարադատության և դավանանքների նախարարությանը
ներկայացված հայկական եկեղեցիների և վանքերի ցուցակներում 21 :
Նշենք, որ Գնձիկ գյուղի մասին առհասարակ շատ քիչ նյութ է
պահպանվել: Ողջ մնացածների ժառանգները վերջերս համացանցում
մի լուսանկար հրապարակեցին, սակայն, ցավոք, ո՛չ գերեզմանոցը, ո՛չ
Սուրբ Ստեփանոսի եկեղեցին այս լուսանկարում չեն երևում:
Հաջորդ վկայությունը դա Վանի վիլայեթի Վանի գավառակի
Թիմարի գյուղախմբի Էրերին գյուղի բնակիչ Վարդան Գալուստյանի
վկայությունն է 22 :
Էրերինը գտնվում էր Վանից 23-24 կմ դեպի հյուսիս-արևմուտք,
Էրերնա կոչվող լեռների արևմտյան հարթակի վրա, լճափին: Թիմարի
գավառակը համապատասխանում է Մեծ Հայքի Վասպուրական
նահանգի
Տոսպ
կամ
Բոգունիք
գավառներին:
Էրերինը
Ցեղասպանությունից առաջ ուներ մոտ 180 տուն հայ բնակիչ (մոտ 1000
հոգի), և, ինչպես նշում է Վարդան Գալուստյանը, նաև «եկեղեցի մը և
Յովհաննէս անունով դպրոց մը (գեղեցիկ շենքով)» 23 : Եկեղեցին կոչվում
էր Սուրբ Հովհաննես (հիշատակվում է նաև որպես Սուրբ Ստեփանոս),
իսկ գյուղից հարավ գտնվում էր Էրէրնա Սուրբ Սահակ Պարթև վանքը,
որի նկարագրությունը տվել են Ներսես Սարգսյանը և Երվանդ
Լալայանը 24 : Վանքից, Լալայանի խոսքերով՝ «ժամ հեռու դէպի արեւելք
գտնւում է մի ուրիշ վանքի հիմնապատ, որ այժմ յայտնի է Տէր Պետոյի
վանք անունով եւ որի մոտ կայ մի սուրբ աղբիւր» 25 :
Իր վկայության մեջ Վարդան Գալուստյանը նշում է, որ «եկեղե-
ցուոյ բեմին տակ բևեռագիր արձանագրութիւն մը կար, բայց եկեղեցուոյ
«Կոստանդնուպոլիսի Հայոց Պատրիարքի կողմից Թուրքիայի արդարա-
դատության և դաւանանքների մինիստրութեանը ներկայացուած հայկական
եկեղեցիների և վանքերի ցուցակները և թաքրիրները (զեկոյցները) 1912-
1913թթ., տպագրվել են Ա.Խ.Սաֆրաստյանի կողմից «Էջմիածին» ամսագրում
1965 թ. Ա-Ժ և 1966 թ. Բ, Գ, Զ-Է, Ը, Թ-Ժ համարներում:
22 Հայոց ցեղասպանությունը օսմանյան Թուրքիայում: Վերապրածների վկա-
յություններ: Փաստաթղթերի ժողովածու: Հատոր Ա «Վանի նահանգ», Երևան,
2012, էջ 40:
23 Այս եկեղեցու և դպրոցի մասին հիշատակություն կա նաև Գրիգոր Նա-
զարյանի վկայության մեջ, տե՛ս «Վշտապատում», Երևան, 2005, էջ 22:
24 Սարգիսեան Ներսիս, նշվ. աշխ., էջ 265: Լալայեան Ե., Վասպուրական. Նշա-
նաւոր վանքեր, Ազգագրական հանդէս, № 21, էջ 99:
25 Լալայեան Ե., նշվ. աշխ., էջ 99:
212
21