ուխտատեղի է եվրոպացի հույների համար : Տարածքում պահպանվել է ամրոցի հետքեր , իսկ թերակղզու առավել բարձրադիր հատվածներում ՝ խաչանշաններով քարեր :
Իսկ գյուղի եզրին է գտնվում XVI-XVII դդ . գերեզմանատունը ՝ մոտ երկու տասնյակ կապտատաշ խաչքարերով , հարավարևելյան բլրի վրա էլ XVII դարի եկեղեցու ավերակներն են , որտեղ պահպանվել է նաև հոյակերտ մի խաչքար ( XIII դար ) 15 : Գյուղի տարբեր հատվածներում կան խաչքարեր , որոնցից մեկն ունի արձանագրություն . Խաչքարի ( 170x90սմ ) վերին ձախ հատվածը վնասված լինելու պատճառով վիմագիրը թերի է ընթերցվում , 7 տող ( նկ . 4 ):
4 . Ի ԹՈՒ�ԻՆ� ՈՁԹ ( 1340 ) ՅՍ …./ �ԿԱՆ�ԿՆԵՑԻ ԶԽԱՉՍ …../ ՍԻՐԵԼԻ …/ �Մ�ԽԻԹԱՐ / …. Ի / ՆԱՆ / ԱՅ :
ՋԻԼ-Ջիլ գյուղը գտնվում է համանուն գետակի ափին , ծովի մակերևույթից 2040 մ բարձրության վրա : Մինչև XX դարի 80-ական թթ . եղել է թուրքաբնակ , ներկայիս բնակիչները տեղափոխվել են Դաշքեսանի շրջանի Ղուշչի կամ Կուշչի գյուղից :
Ըստ Ե . Լալայանի` XX դարի սկզբին գյուղն ունեցել է 4 եկեղեցի , որոնցից մեկն ավելի մեծ էր և ծառայում էր իբրև փարախատեղի 16 , իսկ երկու եկեղեցիները հիմնովին ավերված , երրորդի քարերն էլ օգտագործել էին տարբեր նպատակներով 17 : Ս . Բարխուդարյանը ևս նշում է 4 եկեղեցիների ավերակների մասին , որոնք կառուցված են եղել անտաշ քարից 18 : Ներկայումս կանգուն է XVI-XVII դդ . եկեղեցին , որը թաղածածկ , ուղղանկյուն հատակագծով կառույց է , վերանորոգման ընթացքում որպես շինաքար օգտագործվել են տասնյակ խաչքարեր : Գյուղի հյուսիսարևելյան եզրին կա գերեզմանատուն` անտաշ տապանաքարերով 19 : Ջիլ համայնքից Ե . Լալայանը հիշատակում է 1 վիմագիր 20 : Այցելության ընթացքում մեր կողմից գրառվել է ևս մեկ վիմագիր , որը կիսատ է : Այն գտնվում է գյուղի գրեթե կենտրոնում Ջիլ գետակի ափին և հայտնաբերվել է վերջին տարիներին , 1 տող , ( նկ . 5 ):
5 . ՍԵՔ ՍԱՐԿՍԱՒԱԳ ՈՒ ՏԻՐ …
15
ԴՀՎ , պրակ IV , էջ 382 , արձ . 1542 :
16
Լալայեան Ե , նշվ . աշխ ., էջ 30 :
17
Լալայեան Ե ., նշվ . աշխ ., էջ 31 :
18
ԴՀՎ , պրակ IV , էջ 383 :
19
ԴՀՎ , պրակ IV , էջ 383 , արձ . 1544 :
20
Լալայեան Ե , նշվ . աշխ ., էջ 31 : 193