տանիքը իջել է , միակ մուտքը արևմուտքից է : Տարածքից հայտնաբերված խեցեղենի բեկորները թվագրում են XIII-XVII դդ . 9 : Բլրի ստորոտին կանգուն է վերջին տարիներին վերանորոգված եկեղեցին , որի պատերի մեջ կան տասնյակ խաչքարեր : Հայտնի է , որ XIX դարի 60-ական թթ . եկեղեցին կիսաքանդ էր , « միայն որմունքն կիսով չափ կանգուն , որոյ մէջ կան խաչքարեր » 10 : Հարավային խորանի մոտ եղել են երեք արձանագիր խաչքար , որոնք այսօր տեղում չեն : Եկեղեցու բարեկարգ բակում կան խաչքարերի բեկորներ , որոնցից մեկն ունի մանրագիր և դժվարընթեռնելի արձանագրություն ( 9 տող ), ընթեռնելի է խաչի վերին թևի գիրը ( նկ . 2 ): 2 . Ի ԹՎ / ԻՍ ՀԱՅՈՑ / ՈՀԶ ( 1227 ): Գյուղամիջում Սերգեյ Մարգարյանի տնամերձում կանգուն է XVI դ . խաչքար ( 86x42սմ )՝ արձանագրությամբ`5 տող , ( նկ . 3 ): 3 . ԹՎ . ՋՂԹ ( 1550 )/ ՍԲ Խ�Ա�ՉՍ Բ�ԱՐ�Է�ԽԱՒ�Ս Հ�Ո�Գ�ՈՅՆ� /
ՈՐՈՆԻՆ ՈՒԼ / ԽԱԹՈՒՆՄԱՄ / ԻՆ :
Խաթուն թուրքերենից թարգմանվում է տիկին : Հայերենում գործածական է եղել Խաթուն արմատով իգական անձնանուններ 11 , որոնք նույն նշանակությունն են ունեցել : Խաթունմամ անձնանունը հանդիպում ենք XV դարից , նշանակում է ՄԵԾ ՄԱՅՐ : XIV դարից գործածվել է նաև Ուլխաթուն անձնանունը 12 :
ԱՐՏԱՆԻՇԸ գտնվում է համանուն ծոցի ափին , ծովի մակերևույթից 1975 մ բարձրության վրա : Գյուղը հայտնի է նաև Ադաթափա , Արդանիշ , Արտանիչ , Արտավունջ տարբերակներով : XIX դարի կեսերին այն հիշատակվում էր Օրդանիչ 13 կամ Օրթանիչ 14 տարբերակով : Եղել է թուրքաբնակ , ավելի վաղ բնակվել են հայերը : Արտանիշը հարուստ է պատմաճարտարապետական հուշարձաններով . թերակղզու վրա է գտնվում հունադավան եկեղեցի` անմշակ քարից կառուցված , որն
9
Խեցեղենի թվագրման հարցում մեզ օգնել է ՀԱԻ միջնադարյան հնագիտության բաժնի գիտաշխատող Ա . Բաբաջանյանը :
10
Մ . Սմբատեանց , նշվ . աշխ ., էջ 630 :
11
Աճառյան Հ ., Հայոց անձնանունների բառարան , հատոր Բ , Երևան 1944 , էջ 447-451 :
12
Աճառյան Հ ., Հայոց անձնանունների բառարան , հատոր Դ , Երևան 1948 , էջ 198 :
13
Մ . Սմբատեանց , նշվ . աշխ ., էջ 631 :
14
Շահխաթունեանց Յովհ ., Ստորագրութիւն Կաթողիկէ Էջմիածնի և հինգ գաւառացն Արարատայ , Էջմիածին , 2014 :
192