MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 18
Եգիպտական ռազմական հեղինակավոր պատմաբան Օ․ Թու-
սունի կարծիքով, Մուհամմադ Ալին ունենալով պատերազմի փորձ
ֆրանսիացիների, անգլիացիների և նրանց օգնությամբ բարեփոխված
ալ-Էլֆի բեյի զորամասերի դեմ, աստիճանաբար սկսեց գիտակցել
եվրոպական ռազմական կազմակերպության առավելությունը՝ ավան-
դականի հետ համեմատած: Նրա համար ակնհայտ էր նաև կանո-
նավոր, ժամանակակից բանակի առավելությունները՝ համեմատած
վարձու բանակի հետ։ Այդ առավելությունները վերաբերում էին ոչ
միայն մարտունակությանը, այլ նաև բանակի քաղաքական հուսալիու-
թյանը։ Այդ պատճառով, նույնիսկ ամրապնդելով իր իշխանությունը,
ետ մղելով մամլուքյան և անգլիական ներխուժումները (1807 թ․) և
ոչնչացնելով մամլուքների վերնախավը (1811 թ․), Մուհամմադ Ալին չէր
դադարում մտածել ոչնչացնելու այն վտանգը, որը թաքնված էր իր
սեփական զորքերում 12 ։
Այդ հնարավորությունը նրան տվեց Արաբիայի վահաբիների դեմ
պատերազմը (1811-1819 թթ․), որը դարձավ առաջին ռազմարշավը իշ-
խանության գլուխ հաստատվելուց և ներքին ընդդիմությանը ճնշելուց
հետո։ Հատկանշական է, որ Արաբիայում եգիպտական բանակը առան-
ձին ջոկատների դժվար կառավարվող միավորում էր, որի կորիզը կազ-
մում էր ալբանական զորաբանակը 13 ։
Պաշտոնապես պատերազմը սկսվեց օսմանյան սուլթանի հանձ-
նարարությամբ։ Սակայն սկսելով այն՝ Մուհամմադ Ալին հետապնդում
էր սեփական նպատակները, որոնցից մեկը հանդիսանում էր Եգիպ-
տոսից զինվորների զգալի քանակի հեռացումը, ովքեր նրա իշխանու-
թյան գալուց հետո դարձել էին վտանգավոր քաղաքական ուժ։ Հնա-
րավոր է՝ դրանով է բացատրվում այդ ռազմարշավի արյունահեղու-
թյունը և երկարատևությունը, որի ընթացքում ոչնչացվում էին ոչ միայն
արաբիացիները, այլ նաև նախկին եգիպտական ոչ կանոնավոր բա-
նակի զինվորները 14 ։
Մենք արդեն խոսել ենք այն մասին, որ Մուհամմադ Ալին նոր
տիպի զորամիավորում (ան-նիզամ ալ-ջադիդ) ստեղծելու իր առաջին
փորձը ձեռնարկեց 1815 թ․, օգտագործելով արաբիական պատերազմը,
որպես շեղող միջոց, սակայն այդ փորձը ավարտվեց անհաջողությամբ։
.٤-٣ .ص ،١٩٩٠ السبري المصري الجيش ،علي محمد عهد في مصر تاريخ من صفحة ،طوسون عمر األمير
القاهرة ، البحري و
13 Marsot A. L. al-S., նշվ. աշխ., էջ 126:
14 Луцкий В., Новая история арабских стран, Москва, 1965, с. 74-79.
18
12