MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 167
գրավեցին Բուշեհրը, Աբադեհը, Քազերունը, Բանդար-Ամիրը և պաշա-
րեցին Շիրազը: Խորհրդային մամուլն ու ռադիոն բացահայտ մեղադ-
րում էին բրիտանական կառավարությանը ապստամբություն կազմա-
կերպելու մեջ: Մեղադրանքներ էին հնչում հատկապես Ահվազի գլխա-
վոր հյուպատոս Ալեն Չարլզ Տրոտտի, Սպահանում գլխավոր հյու-
պատոս Ս. Ա. Կոլտի և ցեղային մասնագետ գնդապետ Հ. Ջ. Անդեր-
վուդի հասցեին: Իրանական կառավարությունը հոկտեմբերի 1-ին
պաշտոնապես պահանջեց, որ Տրոտտը պաշտոնից ազատվի 50 : Մի օր
առաջ Նասեր խանը ապստամբ ցեղերի անունից իրանական կառա-
վարությանը 24 ժամվա վերջնագիր ներկայացրեց` պահանջելով կառա-
վարությունից Ֆարսի ցեղերին տրամադրել ինքնավարություն: Իրա-
նական կառավարությունը չընդունեց վերջնագիրը, սակայն մեղմեց իր
դիրքորոշումը և երկու շաբաթ անց համաձայնություն ձեռք բերվեց
Նասեր խանի և Շիրազի կայազորի պետ գեներալ Զահեդիի միջև: Կա-
ռավարությունը ճանաչեց ցեղերի պահանջների մեծ մասը: Հոկտեմբերի
17-ին Ղավամը հրաժարական տվեց և անմիջապես նոր կառավա-
րության ձևավորումից հետո իր կառավարության կազմից դուրս թողեց
երեք թուդեական նախարարներին 51 :
Կարելի է ասել բրիտանական տեսանկյունից ցեղային շարժումը
լիովին արդարացրեց իր նպատակը, քանի որ ապստամբության
հետևանքով կանխվեց նաև Թուդեի ազդեցությունն Իրանի հարավում,
որտեղ գտնվում էր Անգլո-իրանական նավթային ընկերությունը
(ԱԻՆԸ): Միևնույն ժամանակ այն նաև առիթ հանդիսացավ Ա. Ղավամի
համար իր կառավարությունից դուրս թողնելու թուդեական երեք նա-
խարարներին` «ստիպված» լինելով կատարել ցեղերի պահանջը:
Իրանից խորհրդային զորքերի դուրսբերումից հետո Ա. Ղավամը
հայտարարագիր հրապարակեց, ըստ որի` մեջլիսի ընտրությունների
ժամանակ կարգուկանոնի ապահովման նպատակով կառավարական
զորքեր պետք է ուղարկվեին Իրանի բոլոր նահանգները: Այդ գաղա-
փարը նոյեմբերի 27-ին իր հերթին ողջունել էր Իրանում ԱՄՆ դեսպան
Ջ. Ալլենը` նշելով, որ իրանական կառավարությունը լիակատար իրա-
համարվում էր հզոր կուսակցություններից մեկը և մեջլիսի 136 տեղից 35-ը
տրվեց այդ կուսակցությունը: Տե՛ս Roosevelt Kermit, Arabs, oil and history, New
York, 1949, p. 199.
50 “Известия”, 05.10.1946.
51 “Известия”, 22.10.1946.
167