MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 166

Ըստ երևույթին դա հանդիսանում էր իբրև հակընդդեմ քայլ
Իրանի հյուսիսում ԽՍՀՄ անջատողական քաղաքականությանը:
Թեհրանում նոր կառավարության ձևավորումից մեկ օր անց բրի-
տանական զորքերը Հնդկաստանից սկսեցին անցնել Իրաքի տարածք`
Բասրա: Իրաքյան կառավարությունը, խուսափելով հնարավոր բար-
դություններից, հայտարարեց 44 , թե այդ քայլը նախատեսված է 1930 թ.
անգլո-իրաքյան պայմանագրով 45 : Մի քանի օր անց Իրաքի անկա-
խության կուսակցությունը պահանջեց, որ Խուզիսթանի նահանգը
վերադարձվի Իրաքին` հիմնավորելով, որ այնտեղի բնակչության մե-
ծամասնությունը արաբներ են: Միևնույն ժամանակ հարավային մի
քանի ցեղապետեր սկսեցին բողոքներ հայտնել կառավարությանը` ի
դեմս Թուդե կուսակցության «օր-օրի աճող ազդեցությանը» 46 :
Ղավամը քննադատեց բրիտանական կառավարությանը Բասրա-
յում զորքեր տեղակայելու վեաբերյալ` հիմնավորելով իր տեսակետը
հնդկական կառավարության այն հայտարարությամբ, թե զորքերը կա-
րող են օգտագործվել Իրանում բրիտանական շահերի պաշտպանու-
թյան համար 47 : Սակայն բրիտանական արտաքին գերատեսչությունը
հայտարարեց, որ զորքերը նախատեսված են Իրաքում նավթա րդյունա-
բերության օբյեկտների պաշտպանության համար 48 :
Սեպտեմբերի սկզբին Սպահանում բախթիարական ապստամ-
բություն սկսվեց կառավարությունը տապալելու նպատակով, իսկ նույն
ամսի 23-ին ցեղային ապստամբություն սկսվեց նաև Ֆարսում: Ղաշ-
ղայի ցեղի առաջնորդ Նասեր խան Ղաշղայիի գլխավորությամբ ստեղծ-
վեց ցեղային միություն` կազմված ղաշղայիներից, բախթիարներից,
ինչպես նաև Ֆարսի և Խուզիսթանի ցեղերից: Նրանց պահանջն էր
թուդեական նախարարներին հեռացնել կառավարությունից և իրենց
տալ պառլամենտական արտոնություններ 49 : Ապստամբների ուժերը
Արված հայտարարությունը տե'ս British forces for Basra, “The Advocate”, 06. 08.
1946 http://trove.nla.gov.au/ndp/del/article/69059684.
45
Պայմանագրի ամբողջ տեքստը տե'ս Anglo-Iraqi treaty of 1930
https://en.wikisource.org/wiki/Anglo-Iraqi_Treaty.
46 Lenczowski G., Russia and the West in Iran, 1918-1948, New York, 1949, p. 304:
47 “Известия”, 05.10.1946.
48 Lenczowski G., նշվ. աշխ., էջ 305:
49 Трубецкой В., Бахтиары (Оседло-кочевые племена Ирана), Москва, 1966, с. 97.
Նշենք, որ արդյունքում 1947 թ. 15-րդ գումարման մեջլիսում Աշայեր կուսակ-
ցությունը, որը կազմված էր հարավային ցեղերի ներկայացուցիչներից`
166
44