MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 165

1946 թ. ապրիլի 4-ին Անվտանգության խորհուրդը որոշում
կայացրեց հետաձգել իրանական հարցի քննարկումը մինչև մայիսի 6-
ը` հաշվի առնելով խորհրդային կողմի այն հայտարարությունը, որ
Իրանից խորհրդային զորքերի դուրսբերումն արդեն սկսված է և
միաժամանակ բանակցություններ են ընթանում իրանական կառա-
վարության հետ 39 :
Նույն օրը Թեհրանում Ա. Ղավամի և ԽՍՀՄ դեսպան Ի. Սադչի-
կովի միջև ստորագրվեց համաձայնագիր, ըստ որի` կողմերը համա-
ձայնվում էին ստեղծել խորհրդա-իրանական նավթային ընկերություն`
50 տարի ժամկետով 40 :
Միևնույն ժամանակ Ա. Ղավամը բանակցություններ սկսեց Ջ.
Փիշևարիի հետ, որի արդյունքում ճանաչեց Ադրբեջանի կառավարու-
թյունը 41 , ինչպես նաև օրենք հրապարակեց պետական հողերը գյու-
ղացիներին բաժանելու մասին: Դրա հետ մեկտեղ Իրանական Ադրբե-
ջանի դպրոցներում թույլատրվում էր բացի պարսկերենից նաև տեղա-
կան թյուրքերենով դասավանդումը 42 :
Այդ ընթացքում բրիտանական կողմը սկսեց շահարկել իր մշտա-
կան խաղաթուղթը` Իրանի հարավային ցեղերի գործոնը:
Դեռ 1946 թ. սկզբին մոտ 300 զիված արաբներ, Իրաքից անցնելով
Իրանի սահմանը, զինված հարձակում գործեցին Խորեմշահր քաղաքի
վրա: Տեղեկությունների համաձայն` զինված արաբական խմբավորում-
ները գլխավորում էին շեյխ Ջասեբն ու իր եղբայր Աբդուլա Ազիզը 43 :
39
U.N.S.C., Resolutions adopted and decisions taken by the Security Council in 1946,
Resolution of 4 April 1946
http://repository.un.org/bitstream/handle/11176/88750/S_RES_3%281946%29-
EN.pdf?sequence=2&isAllowed=y
40
Համաձայնագրի տեքստը տե՛ս Внешняя политика СССР, Сборник
документов, Том 6, (сентябрь 1945г.-февраль 1947г.), с. 274.
41
١٣٢٥٬۴٬٢١، ‫اطالعت‬
42 ٬١٩٬۴،١٣٢۵‫اطالعت‬
43 “Правда”, 23. 01. 1946. Նշված իրադարձությունը նշում է նաև Ջորջ Լենկ-
զովսկին իր Russia and the West in Iran աշխատության 304 էջում` արաբների
կողմից զինված հարձակումը վերագրելով բրիտանացիների հովանավորյալ
Մոհամմերայի շեյխ Խազալին, սակայն իրականում հարձակումն իրականաց-
րել էին նրա որդիները` Ջասեբն ու Աբդուլա Ազիզը, իսկ հայտնի շեյխ Խազալը
մահացել էր դեռ 1936 թվականին և վարկածներից մեկի համաձայն սպանվել
Ռեզա շահի հրամանով: Տե՛ս նաև` Cronin Stephanie, Tribal politics in Iran: Rural
conflicts and the new state 1921-1941, New York, 2007.
165