MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 160
կոչելով 1921 թ. խորհրդա-իրանական պայմանագիրը 20 : Մոսկովյան
հանդիպման ընթացքում Էռնեստ Բևինն էլ իր հերթին առաջարկեց
ստեղծել հանձնաժողով` բաղկացած ԱՄՆ, ԽՍՀՄ և Մեծ Բրիտանիայի
ներկայացուցիչներից, որը պետք է զբաղվեր Իրանի խնդրով, սակայն
այդ գաղափարը խորհրդային կողմը նույնպես մերժեց 21 : Նշենք, որ հա-
տուկ հանձնաժողովի ստեղծման գաղափարը դժգոհություն առաջաց-
րեց նաև հենց Իրանում, և մեջլիսը կրկին Մ. Մոսսադեղի առաջարկով
դեմ արտահայտվեց այդ գաղափարին, չնայած վարչապետ Հաքիմին
հակված էր հանձնաժողովի ստեծմանը` պայմանով, որ իրանական
կողմը նույնպես իր երկու ներկայացուցիչն ունենա հանձնաժողովում 22 :
Այսպիսով արտգործնախարարների մոսկովյան հանդիպումը ոչ
մի դրական քայլ չարձանագրեց Իրանի հարցում և չարդարացրեց
իրանական կողմի սպասումները:
Իրանի խնդրում բրիտանական կողմի դիրքորոշումն արտա-
ցոլվում է նաև Իրանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Ռիդեր Բուլլարդի 23
1946 թ. հունվարի նամակում` հասցեագրված Էռնեստ Բևինին, որում
իր մտահոգությունն էր հայտնում այն հետևանքների մասին, որոնք
կարող էին առաջանալ մինչև նույն թվականի մարտի 2-ը Խորհրդային
Միության կողմից զորքերն Իրանից դուրս չբերելու դեպքում` մաս-
նավորապես նշելով. «Ես մտավախություն ունեմ, որ Խորհրդային
Միությունը հնարավոր է անտեսի 1942 թ. պայմանագիրը և մարտի 2-ի
ժամկետի լրանալուց հետո էլ անորոշ ժամանակով մնա Իրանում
այնքան, մինչև Իրանը վերջնականապես ենթարկի իրեն» 24 :
Նամակը ենթադրել է տալիս, որ Մեծ Բրիտանիան պետք է
վերադասավորեր իր ռազմավարությունը և մինչ այդ, քայլեր ձեռնար-
կեր` թույլ չտալու դեպքերի նման զարգացումը:
Նման տեսակետ էր հայտնում նաև Մոսկվայում բրիտանական
գործերի հավատարմատար Ֆրենք Ռոբերթսը Մեծ Բրիտանիայի արտ-
20
Ըստ 1921 թ. խորհրդա-իրանական պայմանագրի 6-րդ կետի Խորհրդային
Միությունը կարող էր զորք մտցնել Իրան, եթե Իրանի տարածքն օգտագործվեր
որպես պլացդարմ ԽՍՀՄ դեմ հարձակման համար: Պայմանագրի ամբողջ
տեքստը տե'ս Hamzavi A. H., նշվ. աշխ. Էջ 70:
21 Hamzavi A. H., նշվ. աշխ., էջ 46:
22 ،لنگرودی راسخی احمد , նշվ. աշխ., էջ 113-115:
23 Ռիդեր Բուլլարդն Իրանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանն էր 1944-1946 թթ.:
24 Britain, the United Nations and the Iranian Crisis of 1946, Middle-East Journal of
Scientific Research 18 (11), 2013, p. 1546.
160