MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 159

1945 թ. նոյեմբերի 16-ին արդեն ձևավորված Դեմոկրատական
կուսակցությունն ապստամբություն բարձրացրեց իրանական կառա-
վարության դեմ` պահանջելով Իրանական Ադրբեջանին տրամադրել
ինքնավարություն 14 : Երեք օր անց Թեհրանը կառավարական զորքեր
ուղարկեց, որպեսզի ճնշի ապստամբությունը, սակայն ուղարկված զոր-
քերը խորհրդային զորամիավորումների կողմից կանգնեցվեցին Ղազ-
վինի շրջանում 15 :
Միևնույն ժամանակ Խորհրդային Միությունը նմանատիպ ան-
ջատողական շարժում կազմակերպեց նաև Իրանական Քրդստանում:
Շարժման կենտրոն հանդիսացավ Մահաբադ քաղաքը, իսկ շարժման
ղեկավարությունն իր ձեռքը վերցրեց տեղի քրդական ցեղերի հոգևոր
առաջնորդ Ղազի Մոհամմադը 16 : Քրդերը գումարեցին Քրդստանի
դեմոկրատական կուսակցության համագումար, որտեղ առաջ քաշեցին
իրենց պահանջները` մասնավորապես քրդերենի պաշտոնական գոր-
ծածում, ինչպես նաև Իրանի տարածքում քրդական ինքնավարության
տրամադրում 17 : Ստեղծված իրավիճակից ելնելով` Իրանի արտաքին
գործերի նախարարությունը նոտա հղեց Իրանում ԽՍՀՄ դեսպանա-
տուն, որում խորհրդային կողմին մեղադրում էր Իրանական Քրդստա-
նում տեղի ունեցող իրադարձություններին անմիջական աջակցություն
ցուցաբերելու մեջ 18 :
Ըստ ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ջեյմս Բըրնզի` արտգործնախա-
րարների մոսկովյան հանդիպման ժամանակ Իոսիֆ Ստալինն ակ-
նարկեց, թե մինչև 1946 թ. մարտի 2-ը Իրանից խորհրդային զորքերի
դուրսբերումը կախված է իրանական կառավարության հետագա քայլե-
րից` հիմնավորելով, որ Բաքվի նավթահորերը շատ մոտ են գտնվում
իրանական սահմանին և պետք է պահպանվեն Խորհրդային Միության
դեմ Իրանի հնարավոր գործողություններից 19 ` միաժամանակ վկայա-
Kirk G., նշվ. աշխ., էջ 59:
Նույն տեղում:
16 Roosevelt Archie, The Kurdish Republic of Mahabad, The Middle East journal, July,
1947, p. 253.
17 Նույն տեղում:
18 Внешняя политика СССР, Сборник документов, Том 6, (сентябрь 1945г.-
февраль 1947г.), с. 88.
19 Byrnes James F., Speaking frankly, New York, 1947, pp. 119-120.
159
14
15