MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 158

Պարսից ծոցում և անհրաժեշտություն է տեսնում կրճատել իր զինուժն
Իրանում 8 : Միայն Պոտսդամի կոնֆերանսի ժամանակ բրիտանական
կողմին հաջողվեց Իոսիֆ Ստալինի «ուշադրությունը հրավիրել» Իրա-
նից զորքերի դուրսբերման հարցի վրա: Կոնֆերանսի ժամանակ հա-
մաձայնություն ձեռք բերվեց դաշնակիցների զորքերը դուրս բերել
միայն Թեհրանից, իսկ Իրանի մյուս տարածքներից զորքերի դուրս-
բերման հարցը որոշվեց քննարկել սեպտեմբերին Լոնդոնում կայա-
նալիք արտաքին գործերի նախարարների հանդիպման ժամանակ 9 :
Մինչ այդ ամերիկյան ղեկավարությունը հայտարարեց, որ ամերիկյան
զորքերի հիմնական մասի դուրսբերումը կավարտվի մինչև նոյեմբերի
1-ը 10 :
1945 թ. սեպտեմբերի 6-ին Ջաֆար Փիշևարիի գլխավորությամբ
Իրանական Ադրբեջանում ստեղծվեց Ադրբեջանի դեմոկրատական
կուսակցությունը: Նոր կուսակցության հիմնական պահանջներից էր
Իրանի կազմում Ադրբեջանի ինքնավարության տրամադրումը և տեղի
թյուրքերեն լեզվի պաշտոնական կիրառումը 11 :
1945 թ. սեպտեմբերի 19-ին Մեծ Բրիտանիայի արտգործնա-
խարար Էռնեստ Բևինը նամակով դիմեց ԽՍՀՄ արտաքին գործերի
նախարար Վ. Մոլոտովին, որում առաջարկում էր զորքերի հիմնական
մասի դուրսբերումն ավարտել մինչև դեկտեմբերի կեսը` բացառու-
թյամբ հարավային և հյուսիսային շրջանների, իսկ ամբողջական
դուրսբերումն ավարտել մինչև 1946 թ. մարտի 2-ը: Սակայն Մոլոտովն
իր պատասխան նամակում մերժեց այդ առաջարկը` նշելով, որ զոքերի
դուրսբերման հարցը կքննարկվի միայն նշված ժամկետին 12 , և որ
խորհրդային կառավարությունն անհրաժեշտ չի գտնում այդ հարցը
քննարկել արտգործնախարարների հանդիպման ժամանակ 13 :
8
Նույն տեղում:
Թեհրան-Յալթա-Պոտսդամ, Փաստաթղթերի ժողովածու, Երևան, 1970, էջ 306:
10 George K., The Middle East 1945-1950, London, 1954, էջ 57:
11 “Известия”, 14. 09. 1945.
12 Քանի որ Գերմանիայի դաշնակից Ճապոնիան կապիտուլյացիա ստորագրեց
1945 թ. սեպտեմբերի 2-ին, ապա ըստ պայմանագրի Իրանի տարածքից դաշ-
նակից զորքերի դուրսբերման վերջնաժամկետ հանդիսացավ 1946 թ. մարտի 2-
ը: Տե՛ս Политика Англии на Ближнем и Среднем Востоке (1945-1965), Москва,
1966, с. 338.
13 Hamzavi A.H., նշվ. աշխ., էջ 123:
158
9