պահպանվում է Բրիտանական թանգարանում ( Լոնդոն ): Մինչդեռ բրիտանացիներին հանձնելուց առաջ ֆրանսիացիները բոլոր գտածոներից , այդ թվում` Ռոզեթյան քարից , հանել էին պատճեններ , որոնցից էլ հետագայում օգտվեց Շամպոլյոնը : Ուստի պետք է փաստել , որ եգիպտագիտության ստեղծման ակունքներում կանգնած է Նապոլեոն Բոնապարտը : Բոնապարտի սույն գիտական ձեռնարկումն ունեցավ փայլուն հաջողություններ , ինչը , սակայն , չի կարելի ասել Արևելյան արշավանքի ռազմաքաղաքական նպատակների մասին :
Հպանցիկ անդրադարձ կատարելով արշավանքի բուն ռազմական ընթացքին` պետք է փաստենք , որ , չնայած մամլուքների և օսմանյան զորքերի նկատմամբ ֆրանսիացիների տարած մի շարք փայլուն հաղթանակներին , այնուամենայնիվ , արշավանքի ստրատեգիական նպատակները չիրականացան , քանի որ 1798 թ . օգոստոսին բրիտանացիների կողմից Աբուքիրի ( Եգիպտոս ) մոտ հայտնաբերվել և ոչնչացվել էր ֆրանսիական զորքերին Եգիպտոս տեղափոխած նավատորմի զգալի մասը , ինչի արդյունքում վերջիններս հայտնվել էին ծուղակում :
Միևնույն ժամանակ , ոչ առանց բրիտանական ֆինանսավորման , Եվրոպայում ձևավորվել էր երկրորդ հակաֆրանսիական խմբավորումը ( 1798-1801 թթ ., Մեծ Բրիտանիա , Ռուսաստան , Ավստրիա , Օսմանյան կայսրություն և Նեապոլիտանական թագավորություն ), որի ծավալած ռազմական գործողությունների արդյունքում Ֆրանսիան հայտնվել էր ռուս-ավստրիական ուժերի ներխուժման իրական սպառնալիքի առաջ : Դիրեկտորիան հեղինակություն չէր վայելում , և Ֆրանսիայի հասարակական կարծիքը պահանջում էր Բոնապարտի շուտափույթ վերադարձը Եգիպտոսից , ինչը դիտվում էր որպես սոսկալի պարտությունից խուսափելու միակ ելք 7 :
Ստեղծված իրավիճակը Բոնապարտին ստիպեց 1799 թ . օգոստոսին թողնել Եգիպտոսն ու « Արևելյան » բանակի հրամանատարի պաշտոնը ( այն ստանձնեց գեներալ Ժ . Բ . Կլեբերը ) և վերադառնալ Ֆրանսիա , ուր և նույն թվականի հոկտեմբերին ընդունվեց մեծ ցնծությամբ : Հարկ է նշել , որ 1798 թ . ` Եգիպտոս մեկնելուց առաջ , Բոնապարտը իշխանությունների կողմից ստացել էր լայն լիազորություններ : Մասնավորապես , ի թիվս այլ լիազորությունների , վերջինս իրավունք
7
Тарле Е . В ., Талейран , Москва , 1962 , с . 60 . 153