MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 134

Ասիա են անցնում նաև բրիտանական հետախուզության գործա-
կալներ 44 :
Թեև երիտթուրքական այս գաղտնի կառույցն իր գործունեության
առաջին տարիներին նյութապես զգալի աջակցել էր Մուսթաֆա Քե-
մալի գլխավորած շարժմանը, սակայն հետագայում շարժման ղեկա-
վարումը շարունակաբար իր ձեռքում կենտրոնացնող և այլ երիտթուրք
ղեկավարների հետ մրցակցող Մուսթաֆա Քեմալի համար «Քարաքոլի»
ղեկավարների ինքնուրույն քայլերը դառնում են վտանգավոր 45 , և նա
սկսում է կազմակերպությունից ազատվելու գործընթացը՝ հետագա
տարիներին փորձելով իր անունն անմիջականորեն չկապել այս կա-
ռույցի գործունեության հետ 46 :
Այսպիսով, երիտթուրքերի ստեղծած կառույցն իր գործունեու-
թյան վերջին ամիսներին լուրջ խնդիրների է բախվում՝ մի կողմից`
Մուսթաֆա Քեմալի հակազդեցությունը, մյուս կողմից՝ բրիտանական
կողմի հետապնդումները: 1920 թվականի մարտի 16-ին Անտանտի
ուժերին հաջողվում է ձերբակալել «Քարաքոլի» ղեկավարներին 47 ,
որոնք աքսորվում են Մալթա: Սա մեծ հարված էր կազմակերպությանը,
որը շուտով դադարեցնում է գործունեությունը, սակայն նրա կադրերի
զգալի մասը հետագայում շարունակում են իրենց գործունեությունը
նորաստեղծ գաղտնի խմբերի կազմում:
Վերջաբան
1918 թվականը պետք է համարել ոչ թե «Հատուկ ծառայության»
գործունեության դադարի, այլ դրա փոխակերպման մեկնարկի տա-
րեթիվ, որը շարունակվեց ոչ միայն մինչ Թուրքիայի Հանրապետության
հռչակումը, այլ նաև դրան հաջորդած տասնամյակներին: Այս ընթաց-
քում ստեղծված հետախուզական կառույցների, այդ թվում՝ «Քարաքոլի»
Aydın M., “Milli Mücâdele Döneminde İstanbul'da Faaliyette Bulunan Gizli
Gruplar”, Tarih Tarih, 26.06.2016, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=353183
45 Հատկանշակա ն է, որ 1926 թվականին Մուսթաֆա Քեմալի դեմ մահափորձի
նախապատրաստության համար մեղադրվողների մի զգալի մասը «Քարաքոլի»
նախկին անդամներ էին:
46 «Քարաքոլի» ղեկավարների անունները հետագայում ակտիվորեն կիրառվում
է 1926 թվականի Մուսթաֆա Քեմալի դեմ մահափորձի դատավարության
ժամանակ: Մանրամասն տե՛ս Մ. Անումյան, «Ճանաչում և դատապարտում.
երիտթուրքերի դատավարությունները (1919-1921 թթ. և 1926 թ.)», Երևան, 2013:
47 Ekinci N., նշվ. աշխ., էջ 170:
134
44