MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 132

Հանդիսանալով քեմալական շարժման վաղ շրջանի կարևոր
դերակատարում ունեցած ուժերի՝ «Քարաքոլի» թեման ակտիվորեն
քննարկվում է 1919 թվականի սեպտեմբերի 4-11-ին անցկացված Սե-
բաստիայի (Սվազի) կոնգրեսի ժամանակ: Համաժողովին մասնակցում
է Ստամբուլից Սեբաստիա ժամանած «Քարաքոլի» պատվիրակու-
թյունը՝ Քարա Վասըֆ բեյի գլխավորությամբ 34 :
Քեմալական շարժմանն աջակցելու հետ մեկտեղ՝ «Քարաքոլն»
աստիճանաբար հայտնվում է շարժումը գլխավորող Մուսթաֆա Քե-
մալի համար ոչ ցանկալի տարրերի խմբում: Քեմալը փորձում էր
վերացնել «Քարաքոլից» եկող հնարավոր վտանգը, որն արտահայտվում
էր կազմակերպության ղեկավարների ինքնուրույն քաղաքականության
և Քեմալին մրցակից երիտթուրք ղեկավարների հետ (այդ թվում
կազմակերպության հիմնադիրներ Թալեաթ և Էնվեր փաշաների)
ունեցած հարաբերությունների տեսքով:
Իր հայտնի «Ճառի»՝ «Քարաքոլի» գործունեությանը վերաբերող
հատվածում Մուսթաֆա Քեմալը նշում է, որ անմիջական կապ չի
ունեցել կազմակերպության ստեղծման և գործունեության հետ, իսկ
կառույցի ղեկավարներից Քարա Վասիֆ Բեյի հետ հանդիպել է Սե-
բաստիայի կոնգրեսի ժամանակ 35 : «Երբ Սեբաստիայի կոնգրեսի ժա-
մանակ Վասըֆ բեյին հարցրի, թե [«Քարաքոլի»] գաղտնի կենտրոնը,
գաղտնի հրամանատարություն և գաղտնի շտաբի պետը ովքեր են, նա
պատասխանեց. «Բոլորը դուք եք և ձեր ընկերները»: Սա ինձ ոտքից
գլուխ զարմացրեց: Սա, իհարկե, տրամաբանությանը չէր ենթարկվում,
քանի որ ոչ ոք ինձ մոտ նման կառույց ստեղծելու խոսք չէր բացել և այս
գործն անելու համար ինձնից թույլտվություն չէր ստացել»,-իր «Ճառում»
նշել է Աթաթուրքը 36 : Օզքանի աշխատանքում նշվում է, որ Մուսթաֆա
Քեմալը տեղյակ էր, որ ստեղծվում է գաղտնի կազմակերպություն 37 : Այլ
աղբյուրներ ևս նշում են, որ Մուսթաֆա Քեմալը ոչ միայն իմացել է
կառույցի գոյության մասին, այլ մինչ Փոքր Ասիա մեկնելը կապեր է
պաշտպանել «Քարաքոլի» ղեկավարներից Քարա Քեմալի հետ 38 :
Demirel E., նշվ. աշխ., էջ 186:
Atatürk M. K., “Nutuk”, 2. Bölüm, Milli Kongreler ve Gelişen Olaylar, Istanbul.
36 Նույն տեղում:
37 Özkan T., նշվ. աշխ., էջ 91:
38 Այս մասին մանրամասն տե՛ս Zürcher E. J., “Milli Mücadele’de İttihatçılık”,
İstanbul, 2011.
132
34
35