MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 128
մակերպված ժողովը մեծ կարևորություն և նշանակություն ուներ,
սակայն կազմակերպության գործունեությունն ու կազմավորումը սկսել
էր մինչ երիտթուրք ղեկավարների փախուստը Գերմանիա:
«Քարաքոլի» ղեկավարներն էին գնդապետ Քարա Վասըֆը,
Քարա Քեմալը, պաշտոնաթող մայոր Բահա Սաիդը, գնդապետ Գա-
լաթալը Շևքեթը, որոնք բոլորը երիտթուրքական շարժման ակտիվ և
ազդեցիկ գործիչներից էին 16 : Երիտթուրքական գաղտնի կազմակեր-
պությանն անդամակցում էին «Միություն և առաջադիմություն» կոմի-
տեի անդամներ, «Հատուկ կազմակերպության» նախկին ներկայացու-
ցիչներ, ինչպիսիք էին՝ Արիֆ բեյը, Չերքեզ Ռեշիթը, գնդապետ Օմեր
Լյութֆին, գնդապետ Արիֆ Հիքմեթը, Ահմեթ Հիլմի բեյը, մայոր Նաիմ
Ջևաթը, փաստաբան Ռեֆիք Իսմայիլը, փոխգնդապետ Էդիփ Սերվեթ
Թյորը և այլոք 17 : Քարա Քեմալը «Միություն և առաջադիմություն» կու-
սակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ էր, Առաջին աշխար-
համարտի տարիներին Օսմանյան կայսրության պարենի հարցերով
նախարարը: Քարա Քեմալը Հայոց ցեղասպանության իրագործման
ակտիվ մասնակիցներից էր և 1919 թվականի Ստամբուլի ռազմական
արտակարգ ատյաններում հայերի կոտորածների կազմակերպման
մեղադրյալներից 18 : Քարա Քեմալը հայտնի էր նաև Թալեաթ փաշայի
հետ սերտ հարաբերություններով 19 : Ընդհանրապես, կազմակերպու-
թյան մեջ մեծ թիվ էին կազմում 1915-1918 թվականներին հայերի, հույ-
ների և այլ էթնիկ/կրոնական փոքրամասնությունների կոտորածներին
մասնակցած «Հատուկ կազմակերպության» անդամները, որոնց թվում
էին Դայը Մեսութը, Քարա Արսլանը, Իփսիզ Ռեջեփը, Յահյա Քափթանն
ու այլոք 20 : Բացի այդ, այս կառույցների էթնիկական քննությունը ցույց է
տալիս մեծ թվով չերքեզների առկայությունը, որը ինչպես այդ տա-
րիներին, այնպես էլ մեր օրերում թուրքական անվտանգության
համակարգի կարևոր բաղադրիչներից է:
İlter E., նշվ. աշխ., էջ 3:
Demirel E., նշվ. աշխ., էջ 183:
18 Անումյան Մ., «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության անդամների
դատավարությունը (1919 թ. ապրիլ-մայիս ամիսներ) Ստամբուլի ռազմական
արտակարգ ատյանում», Թուրքագիտական պորտալ, 2013, վերջին մուտքը՝
11.06.2016 թ., http://allturkey.am/1094.
19 Zürcher E. J., “Milli Mücadele’de İttihatçılık”, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
20 Նույն տեղում:
128
16
17