"MENQ" (We) magazine. 22 | Page 94

դիվանագիտություն
­Արտաքին հարաբերություններ
անդրադարձը` ­ Անուշ Ամսեյանի
Հանդիպում ԱՄՆ-ում Հայաստանի առաջին հանրապետության դեսպան Արմեն Գարոյի հետ, 1919թ.(առաջին շարք, ձախից՝ չորրորդը)
­ ո­րան­կախ Հայաս­տա­նի Հան­րա­պե­
Ն
տու­թյան ար­տա­քին դի­վա­նա­գի­տա­կան
հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րը, ինչ­պես պե­տա­
կան շի­նա­րա­րու­թյան մյո­ւս բո­լոր բնա­
գա­վառ­նե­րը, ձևա­վոր­վո­ւմ է­ին բա­վա­
կան ան­բա­րեն­պա­ստ ու դժ­վա­րին պայ­
ման­նե­րո­ւմ: Դե­ռևս լի­ար­ժեք մի­ջազ­
գային ճա­նա­չո­ւմ չու­նե­ցող նո­րաս­տե­ղծ
պե­տու­թյո­ւնն ստիպ­ված էր դի­վա­նա­
գի­տա­կան ա­ռա­ջին քայ­լե­րն ա­նել՝ նախ
և ա­ռաջ իր ան­մի­ջա­կան հար­ևան­նե­
րի հետ հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­ներ ճշ­տե­լո­վ՝
խիստ ան­բա­րյա­ցա­կամ ու թշ­նա­մա­կան
մթ­նո­լոր­տո­ւմ: Ան­կա­խա­ցու­մից հե­տո
Հայաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան ա­ռա­
ջին մի­ջազ­գային դի­վա­նա­գի­տա­կան
քայ­լը Բա­թու­մի բա­նակ­ցու­թյո­ւն­նե­րի
շր­ջա­նա­կո­ւմ մայի­սի 30-ին սկս­ված
հայ-թո­ւր­քա­կան բա­նակ­ցու­թյո­ւն­նե­րն
է­ին, ո­րո­նք ա­վա­րտ­վե­ցին հու­նի­սի 4-ին՝
հայ­կա­կան և թո­ւր­քա­կան (օս­մա­նյան)
պատ­վ ի­րա­կու­թյո­ւն­նե­րի մի­ջև կընք­
2 (22) 2013
94
ված հաշ­տու­թյան հա­մա­ձայ­նագ­րով:
Չնայած պար­տա­դր­ված ծա­նր պայ­
ման­նե­րի­ն՝ սա ա­ռա­ջին մի­ջազ­գային
վա­վե­րա­գի­րն էր, որ ստիպ­ված է­ին
ստո­րագ­րել ան­կախ Հայաս­տա­նի ներ­
կայա­ցու­ցիչ­նե­րը, և ո­րով Թո­ւր­քի­ան
պաշ­տո­նա­պես ճա­նա­չել է Հայաս­տա­
նի Հան­րա­պե­տու­թյան ան­կա­խու­թյու­նը:
Հայաս­տա­նի մի­ջազ­գային ճա­նաչ­մա­նը
և լի­ար­ժեք մի­ջազ­գային հա­րա­բե­րու­
թյո­ւն­ներ հաս­տա­տե­լո­ւն խան­գա­րո­ւմ
է­ին ոչ մի­այն եր­կի­րը պա­րու­րած բա­
զում դժ­վա­րու­թյո­ւն­նե­րն ու բար­դ ու­
թյո­ւն­նե­րը, այլև Ա­ռա­ջին աշ­խար­հա­
մար­տից հե­տո ստե­ղծ­ված մի­ջազ­գային
բա­րդ ի­րադ­րու­թյու­նը: Հա­վա­նա­բար,
ա­ռա­ջին հան­գա­մա­նքն էր պատ­ճա­ռը,
որ Հայոց ա­ռա­ջին օ­րե­նս­դիր մար­մի­նը՝
Հայաս­տա­նի Խոր­հո­ւր­դը, երկ­րի ար­
տա­քին հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րը կա­նո­
նա­կար­գ ող հա­նձ­նա­խո­ւմբ չի ձևա­վո­րե­լ՝
ու­շադ­րու­թյու­նը սևե­ռե­լով գլ­խա­վո­րա­
պես ներ­քին խն­դիր­նե­րի լո­ւծ­ման վրա:
Այ­նո­ւա­մ ե­նայ­նիվ, կա­ռա­վա­րու­թյու­նը
(Հ. Քա­ջազ­նու­նու գլ­խա­վո­րած կա­ռա­
վա­րու­թյան երկ­րո­րդ դահ­լ իճ) , չկա­րո­
ղա­նա­լով խու­սա­փել ար­տա­քին հա­րա­
բե­րու­թյո­ւն­նե­րի ո­լոր­տից, ըն­դ ու­նել էր
ար­տա­քին հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րի բա­
վա­կան զո­ւսպ, հա­մ ե­ստ ու ի­րա­տե­սա­
կան ծրա­գիր. 1. ամ­րաց­նել օս­մա­նյան
Թո­ւր­քի­այի հետ կն­քած հաշ­տու­թյու­
նը, կա­տա­րել ստա­նձ­նած պար­տա­վո­
րու­թյո­ւն­նե­րը և հետ­ևել Թո­ւր­քի­այի
կող­մից դրա­նց կա­տար­մա­նը, 2. լու­ծել
Վրաս­տա­նի և Ադր­բե­ջա­նի հետ սահ­
ման­նե­րի հար­ցը՝ ա­ռաջ­նո­րդ­վե­լով ժո­
ղո­վ ր­դագ­րա­կան սկզ­բո­ւն­քով, 3. Վրաս­
տա­նի և Ադր­բե­ջա­նի հետ փո­խա­դա­րձ
հա­մա­ձայ­նու­թյա­մբ՝ լու­ծա­րել ընդ­հա­
նո­ւր հիմ­նար­կու­թյո­ւն­նե­րը և գույ­քը:
1919 թ. սկս­վո­ւմ է ար­տա­քին քա­ղա­քա­
կան հա­րա­բե­րու­թյո­ւն­նե­րի ո­րո­շա­կի
աշ­խու­ժա­ցո­ւմ: Դի­վա­նա­գի­տա­կան ներ­