երաժշտական կ յանք
Մնա ցա կա նյա նը, Ի. Մա դա թյա նը, Ե. Խոս րո վյա նը, ջու թա կա հար ներ Ա. Գաբ րի ե լյա նը, Դ. Սո ղո մա նյա նը, Գ. Միր զա-Ա վա գյա նը, ինչ պես նաև Ա. Կոտ լյա րևս կին և Ա. Այ վա զյա նը ։ Ժա մա նա կա շր ջա նի լա վա գույն կոմպո զի տոր նե րից մե կը Ա լեք սա նդր Սպեն դի ա րյա նն էր ։ Նա ե ղել է ռո ւս մեծ ե րա ժի շտ Նի կո լայ Ռի մս կի-Կոր սա կովի ա շա կեր տը, ո րը մե ծա պես հա վանում էր նրա ե րա ժշ տու թյու նը և խրախու սո ւմ էր նրան ա վե լի խո րա նալ հայկա կան ժո ղո վոր դա կան ե րա ժշ տու թյան ու սո ւմ նա սի րու թյան մե ջ ։ 1922 թ վակա նին Հայաս տա նի կա ռա վա ռությանը Սպեն դի ա րյա նին հրա վիր վում է Եր ևան, որ տեղ ստեղ ծա գոր ծո ւմ է մի չև կյան քի վեր ջը ։ Հայաս տա նո ւմ ան ցկաց րած տա րի նե րը նրա կյանքի ա մե նա բե ղմ նա վոր շրջանն է ե ղե լ ։ Այս տեղ նա հիմ նադ րեց Հայաս տա նի ազ գային սիմ ֆո նիկ ե րա ժշ տու թյու նը ։ Նրա հայտ նի ստեղ ծա գոր ծու թյո ւն ներից « Ալ մաս տ » օ պե րան, որով բաց վել է Եր ևա նի օ պե րային թատ րո նը, և « Երևա նյան է տյո ւդ նե րը »։ Դա րի հա ջո րդ ե րա ժշ տա կան հս կան Ռո մա նոս Մե լիքյա նն է ։ Հա մար վո ւմ է հայ կա կան ռոման սի հիմ նա դի րը, հե ղի նակ է բազ մաթիվ ռո մա նս նե րի. ա ռա վել հայտ նի են « Աշ նան տո ղեր », « Զմ րո ւխ տի », « Զառզառ », « Նոր օ րե րի եր գեր » վո կալ շարքերը ։ Նրա ա նո ւնն է կրո ւմ Եր ևանի ե րա ժշ տա կան դպ րոց նե րից մե կը ։ Ե րա ժշ տա կան ար վես տի զար գաց ման գոր ծո ւմ մեծ է Ար մեն Տիգ րա նյա նի վաս տա կը ՝ հայ եր գա հան, խմ բա վար, ՀԽՍՀ և ՎԽՍՀ ար վես տի վաս տակա վոր գոր ծիչ, հայ կա կան ազ գային օ պե րայի հիմ նա դի րն է ։ Նրա ա ռա վել հայտ նի գոր ծե րն են « Ա նու շ »( 1912) և « Դա վիթ-Բեկ »( 1950) օ պե րա նե րը ։ Նվա գել է ֆ լեյ տա, մաս նակ ցել դպ րոցա կան փո ղային նվա գա խմ բի հա մե ր- գնե րի ն ։ 1894 թ. Տիգ րա նյա նն ըն տա նիքի հետ տե ղա փոխ վել է Թիֆ լի ս ։ 1902 թ. ա վար տել է ե րա ժշ տա կան ու սո ւմ նարա նի ֆլեյ տայի և ե րա ժշ տու թյան տեսու թյան( դա սա տո ւ ՝ Նի կո լայ Կլե նովս կի) դա սա րան նե րը, մի ա ժա մա նակ կոմ պո զի ցի այի դա սեր ա ռել Մա կար Եկ մա լյա նից ։ 1908 թ. Տիգ րա նյա նն սկսել է գրել իր ա ռա ջի ն ՝ « Ա նո ւշ » օ պերան( ըստ Հով հան նես Թու մա նյա նի), ո րը հայ կա կան ե րա ժշ տա կան թատրո նո ւմ հի մք է դրել ո ճա կան նոր ուղղու թյա ն ։ Նույն թվա կա նին օ պե րայի ա ռան ձին հատ ված ներ ներ կայաց վել են Թիֆ լի սո ւմ ։ « Ա նո ւշն » ա ռա ջին անգամ բե մա դր վել է 1912 թ. Ա լեք սանդ րա պո լո ւմ ։ Հան ճա րեղ եր գա հան Կո մի տա սը, որի ստեղ ծած ազ գային
Այդ օրերի երաժշտական համույթներից մեկը
ե րա ժշ տա կան լեզ վամ տա ծո ղու թյան հիմ քով կազ մա վոր վել և զար գա ցել են հայ կա կան ե րա ժշ տու թյան բո լոր ժանրե րը ՝ օ պե րան, բա լե տը, սիմ ֆո նիկ ժանրի տա րա տե սակ նե րը, եր գը, ռո ման սը և այլն ։ Հա մաշ խար հային ե րա ժշ տական ար տա հայտ չա մի ջոց նե րի հա մակար գը ստեղ ծա գոր ծա բար մի ա հյուսե լով ազ գային լեզ վամ տա ծո ղու թյան ա ռա նձ նա հատ կու թյո ւն նե րին` հայ կոմ պո զի տո րա կան դպ րո ցի ներ կայացու ցիչ նե րը այս պես կոչ ված « կո ւլ տի ե րա ժշ տու թյան » կող քին ստեղ ծել են ժա մա նա կի և ի րա կա նու թյան ճշ մարիտ, ա ռո ղջ կեն սա սի րու թյա մբ եր կեր, ո րո նք ազ գային դա սա կան ե րա ժշ տության մնայո ւն ար ժեք նե րից են ։ Կո միտա սի մե ծա գույն վաս տա կը ազ գային վե րա ծնն դի դա րա շր ջա նի գե ղար վեստա կան գա ղա փար նե րի կու տա կո ւմն էր, դրա նց մա րմ նա վոր ման կեն սունակ ձևե րի հայտ նա բե րու մը ։ Կո մի տասի վե րա բեր մո ւն քը գեղ ջու կի եր գին ու նրա ար վես տին ստի պե ցին նրան հա վա քագ րել այն պի սի ժո ղո վր դա կան եր գեր, ո րո նք նոր սե րն դի շար ժիչ ու ժը պի տի դառ նայի ն ։ Նա գրի ա ռավ ժո ղովր դա կան հա զա րա վոր եր գեր, մշա կեց, մաք րեց օ տա րա մո ւտ տար րե րից և նորից վե րա դա րձ րեց ժո ղո վր դին ՝ որ պես ե րա ժշ տա կան գո հար նե ր ։ Դրան ցից են` « Կա լի եր գը »։ « Հոյ ա րա, ե զո », « Կ ռունկ » և այլ ստեղ ծա գոր ծու թյո ւն նե ր ։ Մի ողջ պատ մա կան ան ցյա լի ամ փո փո ւմ մի երգ-շա րա կա նո ւմ ։ Հայ ժո ղո վր դի ճա կա տագ րով և ազ գային մշա կույ թի զար գաց ման հե ռան կար նե րով խո րապես մտա հոգ ված Հ. Թու մա նյա նը, Հ.
Հով հան նի սյա նը, Ա. Ի սա հա կյա նը, Ա. Չո պա նյա նը, Գ. Լևո նյա նը, Փ. Թեր լեմե զյա նը, Ե. Թադ ևո սյա նը ո գե շն չո ւմ է ին Կո մի տա սին, քա ջա լե րո ւմ նրան ստեղ ծա գոր ծա կան ո րո նո ւմ նե րո ւմ ։ Հայ ժո ղո վր դի գե ղար վես տա կան գանձա րա նի հա րս տու թյո ւնն ար ժե քա վորող Կո մի տա սը ա վան դա պահ էր ։ Իր ժո ղո վր դի ա պա գայի մա սին մե ծա գույն կր քո տու թյա մբ հո գա ցող ար վես տա գետըն ա վան դա խա խտ էր ։ Պահ պա նե լով ան ցյա լի ար ժեք նե րը ՝ նա պատ մա կանո րեն կոչ ված էր զար գաց նել, հայտնա բե րել դրա նց կեն սու նա կու թյու նը, նո րին ծա ռայեց նե լու ու ղի նե րն ու ձևերը ։ Այդ ճա նա պար հին նրան վի ճակ վեց կեր տել ազ գային ո ճի բա րձր չա փա նիշնե րը ։ Ժո ղո վր դի ցա վով ապ րող մար դը չէր կա րող ան տար բեր մնալ բո լոր այն խար դա խու թյո ւն նե րի և նեն գու թյո ւննե րի նկատ մա մբ, որ կա տար վո ւմ է ի ն ։ Ար տա սահ մա նյան շր ջա գայու թյո ւննե րին հա ջոր դող տա րի նե րին( 1907- 1910) հե տա դի մա կան կղե րա կա նությա նը Էջ մի ած նո ւմ ծա նր կա ցու թյո ւն ստեղ ծեց ե րա ժշ տի հա մա ր ։ Այդ մասին է Մ. Բա բայա նին գր ված նա մա կը. «... Ոչ խե լք են թո ղել, ոչ մի տք, ան հանգի ստ բան եմ ե ղել, հո գիս բե րա նս է հասել. եր ևա կայիր, որ շր ջա պատ ված եմ թա նձր մա ռա խու ղով, ու զո ւմ եմ լույս, պայ ծառ լույս տես նել, հե ռա նալ վեր, շատ վեր, այ րող ար ևի հետ ապ րել, բայց ճա նա պա րհ չեմ գտ նո ւմ, ա նի րավ օ դի մեջ խեղ դա մահ եմ լի նո ւմ ։ Մա րդ չկա, ո րին բա նաս սի րտդ, մա րդ չկա, ո րից մի բան լսես... Ես զար մա նո ւմ եմ, թե ին չու մի նչև այժմ չեմ խե լա գար վել այս մըթ-
PanARMENIAN Photo
2( 22) 2013
65