կրթություն
պար տա կա նու թյու նից ա զա տե լու մասին: Իշ խա նու թյո ւն նե րն ա մեն կե րպ աշ խատո ւմ է ին կր թու թյու նը մատ չե լի դա րձնել հա սա րա կու թյան բո լոր խա վե րի ու տա րի քային տար բեր խմ բե րի և հատկա պես դպ րո ցա հա սակ ե րե խա նե րի հա մար: Այդ նպա տա կով ո րո շո ւմ է
Համալսարանի դասախոսական կազմը 1923 թ.
ընդո ւն վո ւմ երկ րո ւմ ան վճար տարրա կան ու սու ցո ւմ մտց նե լու մա սին, իսկ շատ չան ցա ծ ՝ Կա ռա վա րու թյան ո րո շու մով սահ ման վո ւմ է պար տա դիր տար րա կան ու սու ցո ւմ: Հա տո ւկ ու շադրու թյո ւն էր դա րձ վո ւմ պա տե րազ մո ւմ զոհ ված նե րի ե րե խա նե րի նկատ մա մբ. 1919 թ. սեպ տեմ բե րի 29-ին Ն. Աղ բալյա նի ա ռա ջար կած օ րի նագ ծի հի ման վրա Խո րհր դա րա նը 1920 թ. հո ւն վարի 5-ին ըն դու նո ւմ է մի օ րե նք, որ տեղ աս վո ւմ էր. « Պե տու թյան հաշ վին անվճար դա սա կան պի տույք մա տա կարա րել ՀՀ դպ րոց նե րո ւմ սո վո րող բո լոր այն չքա վոր դպ րո ցա կան նե րին, ո րոնց ծնող նե րը զոհ վել են Հայաս տա նի ա զա տագրու թյան ու պա շտ պա նու թյան և հայ ժո ղո վր դի ինք նա պա շտ պա նության հա մար »( Ա րա րատ Հա կո բյան,
« Հայաս տա նի Խո րհր դա րա նը և քաղա քա կան կու սակ ցու թյո ւն նե րը, 1918- 1920 », Եր ևան, 2005 թ., էջ 256-257): Ունե զո ւրկ, գաղ թա կան, որբ ե րե խա նե րը ևս պե տու թյան հաշ վին ա պա վով վո ւմ է ին ա պաս տա նով, սնո ւն դով ու գրե նական պի տույք նե րով: 1919 թ. վեր ջին Եր ևա նո ւմ, Ա լեք սավա նդ Ֆրան գյա նը ՝ Եր ևա նո ւմ բա րձրա գույն դա սըն թաց ներ կազ մա կերպե լով: Դա սա խո սու թյո ւն նե րը կազ մակե րպ վում է ին ե րե կո նե րը ՝ Գայա նյան վար ժա րա նի շեն քո ւմ: Դա սա խո սել են հիմ նա կա նո ւմ Գևոր գյան ճե մա րանի նախ կին ու սու ցիչ նե րը, հրա վիր վել են նաև դր սից ե կած մտա վո րա կաննդ րա պո լո ւմ, Նոր Բայա զե դո ւմ, Կարսում, Էջ մի ած նո ւմ և այլ բնա կա վայ րերո ւմ ար դեն գոր ծո ւմ է ին թա տե րա կան վար ժա րան, ե րա ժշ տա կան, հայոց լեզվի, ման կա վար ժա կան դա սըն թացներ, հան րա կր թա կան դպ րոց ներ և այլ կրթա կան հաս տա տու թյո ւն ներ, ժո ղո- վրդա կան հա մալ սա րան ներ, երկ րագոր ծա կան դպ րոց ներ: Նա խա տես վո ւմ է ին ման կա վար ժա կան, ար վես տա գիտա կան, ե րա ժշ տա կան, երկ րա բա նական, դե ղա գոր ծա կան, զին վո րա կան, դպ րոց ներ: 1919 թ. վեր ջին Հայաս տա նո ւմ գոր ծո ւմ է ին 431 տար րա կան և 20 միջ նա կա րգ դպ րոց ներ: Բա րձ րա գույն ու սո ւմ նական հաս տա տու թյան պա կա սը փոր ձեց լրաց նել գեր մա նա կան կր թու թյա մբ հայտ նի գիտ նա կան, փի լի սո փա Երներ. հայոց լե զու և հայ գրա կա նու թյան պատ մու թյո ւն դա սա վան դել է Մա նո ւկ Ա բե ղյա նը, Հայոց պատ մու թյո ւն ՝ Հա կոբ Մա նան դյա նը, ըն կե րային գի տու թյո ւննե ր ՝ Ար շակ Ջա մա լյա նը, ի րա վա բա նություն ՝ Ս. Տիգ րա նյա նը, քա ղա քա տն տեսու թյո ւն և քա ղա քա ցի ա կան ուս մո ւնք ՝ Ս. Վրա ցյա նը, փի լի սո փայու թյո ւն ՝ Երվա նդ Ֆրան գյա նը, ո րը նաև այդ նա խաձեռ նու թյան ո գին էր: Դա սա խո սու թյուն նե րին հա ճա խող նե րի մե ծա մաս նությու նը ե րի տա սա րդ ներ է ին: Ինչ պես նկա տել է Սի մոն Վրա ցյա նը. « Բա րձրա գոյն դա սըն թաց քը ցոյց էր տա լիս, որ Ե րե ւա նի հայ ե րի տա սար դու թիւ նը ծա րա ւի էր գի տու թե ան »: Ո ւս ման ձգ տող ե րի տա սար դու թյու նը պատ րա ստ էր, և բա րձ րա գույն ու սո ւմնա կան հաս տա տու թյան բա ցու մը դար-
2( 22) 2013
105