DRAMATYCZNE
I PORUSZAJĄCE PRZEDMIOTY ZNALEZIONE PODCZAS WYKOPALISK NA TERENIE BYŁEGO WARSZAWSKIEGO GETTA
Oni nie byli w stanie opowiedzieć swojej własnej historii, ponieważ ktoś nie pozwolił im mówić i zdecydował, że nie mają prawa do życia. Teraz dzięki naszym odkryciom odzyskują głos i mogą opowiedzieć o tym, co ich spotkało. Cieszę się, że chociaż w ten sposób mogę pomóc im zabrać głos. To swego rodzaju wewnętrzna potrzeba
i obowiązek. Gdybym urodził(a) się wcześniej, mógłby mnie spotkać taki sam los.
Prace rozpoczęły się 7 czerwca. Są prowadzone przez Muzeum Getta Warszawskiego oraz grupę naukowców
z amerykańskiego Christopher Newport University oraz z Akademii Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
Pierwotnie wykopaliska miały być prowadzone do końca czerwca, zostały jednak wydłużone do końca lipca. Wszyscy ochotnicy chcący wesprzeć te działania są mile widziani (kontakt pod adresem [email protected])
Muzeum Getta, utworzone w 2018 roku przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jest obecnie w fazie rozwoju, a planowanym terminem jego otwarcia w kompleksie budynków, które przed wojną tworzyły szpital dziecięcy, jest kwiecień 2023, 80. rocznica powstania w getcie warszawskim.
Prace wykopaliskowe skupiają się na terenie, na którym przed wojną stały dwie kamienice, zlokalizowane pomiędzy dwiema ulicami, z wejściami od Miłej 18 i Muranowskiej 39 oraz Miłej 20 i Muranowskiej 41. Podczas powstania w getcie warszawskim, które rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 roku,
w bunkrze w piwnicy, wykorzystywanym wcześniej przez przemytników, swoją siedzibę miało dowództwo Żydowskiej organizacji Bojowej, kierowane przez Mordechaja Anielewicza. 8 maja 1943 roku, po wkroczeniu Niemców, Anielewicz wraz z wieloma innymi bojownikami getta popełnili w bunkrze zbiorowe samobójstwo. Ich ciał nigdy nie ekshumowano. Po wojnie na tym terenie usypano z gruzu symboliczny kopiec,
a później wzniesiono pomnik.
Celem prac odbywających się tego lata jest zdobycie szczegółowych informacji dotyczących bunkra. Nie są one jednak prowadzone w miejscu, gdzie zmarli bojownicy getta. Archeolodzy odkryli ściany i elementy konstrukcyjne bunkra, jak również dotarli do wielu przedmiotów.
"Prace te są niezwykle istotne, ponieważ to pierwsze wykopaliska archeologiczne prowadzone od końca wojny na terenie, gdzie znajdowało się dowództwo Żydowskiej Organizacji Bojowej” – Konik powiedział JHE. Dodał także, iż badacze podejmowali próby „zweryfikowania informacji na temat „bunkra” Mordechaja Anielewicza oraz jego towarzyszy pochodzących ze wspomnień oraz świadectw”.
Podkreślił także, iż prace nie są prowadzone w centralnej części bunkra, ponieważ „to grób, a my w grobie nie kopiemy”, lecz raczej na jego obrzeżach, gdzie „prawdopodobne jest odkrycie jednego z sześciu wyjść”.
Michael Schudrich, naczelny rabin Polski, został poinformowany o prowadzonych pracach, a Konik powiedział, że w przypadku odkrycia ludzkich szczątków prace zostaną wstrzymane.
Jak powiedział Konik, badania „umożliwiają zweryfikowanie oraz, z drugiej [strony], uzupełnienie obrazu życia członków warszawskiej społeczności żydowskiej, znanego do tej pory ze zdjęć, filmów oraz źródeł pisanych”.
Na przykład, jak powiedział JHE, niektóre z odkryć, w tym modlitewniki oraz pozostałości po spalonej bibliotece wskazywały, iż „w tych budynkach kwitło życie religijne”.
“Odkryto Talmud, modlitewnik (Sidur) oraz powieść w języku polskim”, powiedział Konik. Wydaje się, że wszystkie razem stały na jednej półce.
Odkrycie to doskonale ilustruje życie wielu żydowskich rodzin w Warszawie. Z jednej strony wiara w tradycje przodków, a z drugiej otwartość na polską kulturę oraz życie w tym kraju. Przedmioty codziennego użytku oraz fragmenty zdobień budynków same w sobie świadczą o tym, iż miejsca te, wybudowane w drugiej połowie XIX wieku, dobrze prosperowały i były stopniowo odnawiane. Uderza skala zniszczeń wojennych oraz osobiste przedmioty mieszkańców tych miejsc, stanowiące świadectwo tragedii, jaka miała miejsce.
Konik powiedział, iż dotychczasowe znaleziska „potwierdzają i uzupełniają” raporty dotyczące codziennego życia w getcie odnalezione w tak zwanym Archiwum Ringelbluma. Archiwum to zostało utworzone w listopadzie 1940 roku przez historyka dr Emanuela Ringelbluma oraz organizację podziemną Oneg Shabbat. Jego celem było zebranie szczegółowej oraz obszernej dokumentacji przedstawiającej losy Żydów w czasie niemieckiej okupacji
Materiały wchodzące w skład Archiwum ukryto w trzech paczkach (ostatnią z nich schowano na dzień przed wybuchem powstania w getcie). Dwie zostały odnalezione. Żydowski Instytut Historyczny opisuje Archiwum następująco:
Zebrane materiały, w liczbie około 35 000 dokumentów, są zasadniczo wyjątkowe w skali świata. Często stanowią ostatnie świadectwo życia, cierpienia oraz śmierci zarówno pojedynczych osób, jak i całych społeczności tworzących miasta i miasteczka rozsiane po całym kraju. To bezcenne źródło informacji dla badań nad Holokaustem.
Prace wykopaliskowe prowadzone tego lata stanowią dalszy ciąg nieinwazyjnych badań przeprowadzonych w lipcu 2021 przy użyciu takich narzędzi geonaukowych, jak radar podziemny oraz wykrywacze metalu. W ich trakcie doszło do odkrycia „anomalii”, w związku z czym przeprowadzono fizyczne wykopaliska w październiku 2021 w Parku Krasińskich znajdującym się na terenie dawnego getta. Okazało się, że wspomnianą anomalią była metalowa belka.
Obejrzyj film Muzeum getta poświęcony Bunkrowi:
Dziecięcy bucik. Przybory kuchenne. Naczynia. Książki. Płytki ceramiczne. Zardzewiałe narzędzia. Przedmioty odkryte podczas prac wykopaliskowych prowadzonych tego lata na terenie, na którym podczas drugiej wojny światowej znajdowało się warszawskie getto, stanowią dramatyczne i wzruszające świadectwo życia setek tysięcy Żydów, uwięzionych na tym terenie i przynoszą postęp w badaniach nad powstaniem w getcie warszawskim
w 1943 roku.
Jewish Heritage Europe
Fotografie: Muzeum Getta Warszawskiego