dlaczego do Auschwitz trafili, zaledwie niewielka część z nich miała okazję czynnie uprawiać swoje dyscypliny za drutami.
Sport
Życie sportowe w obozie Auschwitz nie rozpoczęło się wraz z deportacją pierwszych więźniów, a kształtowało się powoli. Wpływ na to miała ogólna sytuacja w obozie, kondycja fizyczna więźniów oraz przyzwolenie załogi SS. Początkowo inicjatorami zawodów i walk sportowych byli uprzywilejowani niemieccy więźniowie funkcyjni, którzy w celu uatrakcyjnienia toczonych miedzy sobą pojedynków, dopuszczali do nich innych więźniów. Obserwatorami odbywających się najczęściej w niedzielne popołudnia zmagań byli więźniowie, ale na niektórych meczach nie zabrakło również esesmanów, którzy uczestnictwo w imprezach traktowali jaki ciekawe widowisko i urozmaicenie służby.
Do najpopularniejszych dyscyplin uprawianych w obozie należała piłka nożna i boks, ale uprawiano również zapasy, siatkówkę i koszykówkę, a nawet lekkoatletykę i sporty wodne: pływanie, piłkę wodną i skoki do wody. Pewne dyscypliny uprawiano przez dłuższy czas i w wielu częściach kompleksu obozowego (boks, piłka nożna), zaś niektóre zaistniały tylko na krótko lub tylko w niektórych podobozach. Pomimo to, więźniowie wspominają mecze
i pojedynki, które stanowiły nie tylko urozmaicenie życia obozowego, ale też miały wielki wpływ na psychikę osadzonych. Na wystawie będzie można zobaczyć fotografie planów obozowych z zaznaczonymi głównymi miejscami, w których różne dyscypliny uprawiano, przeczytać wybrane relacje opisujące mecze i pojedynki sportowe, a także zapoznać się z sylwetami wybitnych przedstawicieli każdej z dyscyplin.
Sporo uwagi na wystawie poświecono jednej
z grup sportowców, którzy w obozie nie mieli szans uprawiać swojej dyscypliny: narciarzom. Wielu Polaków próbowało wydostać się
z terenów okupowanych by walczyć
w tworzonych na terenie Francji jednostkach wojskowych. W nielegalnym pokonaniu południowej granicy ochotnikom pomagali tak zwani kurierzy: narciarze i taternicy, Górale znający teren i posiadający odpowiednie umiejętności. Kurierzy pomagali również
w szmuglowaniu dokumentów, pieniędzy,
a nawet broni. Wielu z nich zostało schwytanych i po bestialskich śledztwach osadzonych
w Auschwitz. Tradycyjne umiejętności artystyczne Górali wykorzystano poprzez zatrudnienie ich w warsztatach stolarskich
i muzeum obozowym [Lagermuseum], gdzie na potrzeby obozu wykonywali rzeczy użytkowe
i prace artystyczne: obrazy, rzeźby, płaskorzeźby. Na wystawie zostaną zaprezentowane wybrane prace artystyczne ze Zbiorów PMA-B, jak również listy obozowe, zdobione przez więźniów motywami nawiązującymi do tematyki sportowej i góralskiej.
Wystawa obejmuje również aktywności umysłowe, takie jak szachy czy brydż, które były traktowane przez więźniów bardziej jako odskocznia od brutalnej obozowej rzeczywistości i możliwość atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu niż rywalizacja sportowa. Ponieważ była to aktywność formalnie zakazana, grywano
w trudno widocznych miejscach jak górne prycze czy piwnice. Niezbędne go gry przedmioty najczęściej wytwarzali nielegalnie sami więźniowie. Zapewne część akcesoriów do gier - nie tylko dyscyplin umysłowych, ale też pozostałych - nielegalnie trafiała do obozu
z bagażu zagrabionego ofiarom żydowskim.
Rysunek wykonany w 1945 roku przez Jana Kupca, więźnia numer 790, przestawiający więźnia wykonującego za karę jedno z najczęstszych ćwiczeń: przysiad (Kniebeugen). Zbiory PMA-B.