LAFIYA
...YUNQURIN A
KAWO QARSHEN
ANNOBAR
QANJAMAU A
NAJERIYA
likitanci in ana son samun nasarar
warware ruxanin da ke tattare
da rashin lafiya, muna buqatar
tantancewa managarciya; muna
buqatar sanin tarihin majinyaci, ta yadda
za mu fahimci yadda asalin cutar ta faru
da bunqasarta, al’amarin da zai zamo
manuniyar halin da ake ciki a yanzu, sannan
a cimma matsaya kan magungunan da
suka fi dacewa ko dabarar da za a bi wajen
warkar da cutar. A mafi yawan al’amura irin
waxannan, kyakkyawar dabarar tantance
cuta, ita ke bayar da hasken yadda za a
maganceta.
Daga Halilu Usman
14
MAGAMA | Mayu/Yuni 2019
Manuniyar nazarin binciken cutar
qanjamau/mai karya garkuwar jiki a
Najeriya (NAIIS), an vullo da ita ne don
samar da sahihiyar hanyar tantance annobar
cutar qanjamau/mai karya garkuwar jiki
a Najeriya, ta mahangar kula da lafiyar
al’umma. Don aiwatar da wannan aiki a
qasar da take da yawan al’umma da ya
kai miliyan 190, waxanda suka bazu a
xaukacin wurare masu nisa da surquqin
wurare masu wuyar sha’ani, akwai buqatar
fiye da xaixaikun mutane ’yan kaxan don
tantance sahihancin kamuwa da cuta.
Manuniyar bincike ta ‘NAIIS’ ita ce babbar
hanyar binbciken ximbin al’umma kan
cutar qanjamau/mai karya garkuwar jiki
in an bi gidajen iyalai a duniya, ta yadda
akan tattaro xaixaikun mutane a wuri guda,
inda manufar kawai ita ce, ta samar wa
Najeriya cikakken bayani game da annobar
qanjamau/mai karya garkuwar jiki. Binciken
ya kai kimanin 250,000 na mutanen da aka
bibiyi kadin lamarinsu, waxanda aka same
su kusan a gidajen iyalai 100,000, aka kuma
tattara bayanansu a kan kari. An gudanar
da aikin ne ta hanyar baje taswirar sassan
qasa da kayan aiki da sufuri da tunkarar
qalubalen tsaro, al’amarin da a halin yanzu
yake faruwa a Najeriya.
Manuniyar binciken NAIIS an tsarata ne ta
bibiyi gidajen iyalai don tantance yaxuwar
cutar qanjamau da samun haske kan
al’amuran da suka shafi lafiya. Bayanan da
aka tattara an samu nasarar kammala su tare
da tattare su a cikin tsarin lokaci, Yulin 2018
zuwa Disambar 2018, don tabbatar da ana
da bayanan a qasa, waxanda za a yi amfani
da su wajen tsare-tsaren magance cutar
qanjamau da dabarun hana kamuwa da ita
a shekarar nan ta 2019. Bayan da aka tattara
an samar da su ne ta hanyar bibiyar ahalin
iyalai da shekarunsu suka kama daga 0 zuwa
64 da kuma bayar da shawarar sirri wajen
tarairayar cutar qanjamau, tare da gwaji, su
aka gabatar wa mutanen da aka gudanar
da binciken a kansu. Xaukacin waxanda
aka gudanar da binciken a kansu, waxanda
aka gano sun kamu da cutar qanjamau, an
haxa su da wata cibiyar kula da lafiya, don
su samu magungunan cutar qanjamau na
ARV kyauta. Bayanan da manuniyar bincike
ta NAIIS ta tattara sun haxa da matakin
qasa da yanki da jiha xauke da bayanai
kan ayyukan shawo kan cutar qanjamau a