09 .
ՃԱՐՏԱՐԱԾԵՐՈՒԹՅՈՒՆ
Արսեն Կարապետյան d ’ Արվեստանոց ճարտարապետ
Վերջին տարվա ընթացքում տագնապով հետևում էի Մաշտոցի պողոտայում գտնվող համալսարանի շենքի ( 1940 , ճարտարապետ ՝ Զավեն Բախշինյան ) վերանորոգմանը , որը , ցավոք սրտի , վերածվեց լայնածավալ վերակառուցման ։ Ինչպես միշտ , շենքի ճակատագիրը որոշում է սեփականատերը : Ճակատը քանդեցին և մտադիր են փոխարինել նորով ՝ պահպանելով տեսքը : Մենք , իհարկե , չենք տեսել նախագիծը . դատելով պաստառից ՝ շենքը ունենալու է հնին նման մի ճակատ , ընդունենք , որ նոր հարկեր չեն ավելանալու ։ Ուզում եմ անդրադառնալ հինը նորով փոխարինելու պրակտիկային ։ Հերթական օրինակը ցույց տվեց , որ այս գործելաոճը արդեն արմատացել է մեր քաղաքաշինության մեջ ։ Օրինակները շատ են , վերջիններից մեկը Մարկ Գրիգորյանի նախագծած դպրոցի շենքի ճակատագիրն է , որը քանդվեց ամբողջությամբ , տեղում կառուցվեց շատ նման նորը ։ Երկար մտածում էի , ինչպես թարգմանել անգլերեն replica բառը , ռուսերենում ևս կա հրաշալի բառ ՝ новодел ։ Կրկնակու ՞ մ , նմանա ՞ կ , չգիտեմ ։ Բայց , իհարկե , այս երևույթը մեր ՝ հայերիս գյուտը չէ ։ Կարելի էր ծավալուն աշխատություն գրել , բայց եթե երկու բառով , նմանակներ էին ԱՄՆ-ում XIX դարի ամբողջ նեոգոտիկան
( օրինակ ՝ սբ . Պատրիկը Նյու Յորքում , Լոնդոնի Ուեսթմինսթերը ՝ Բիգ Բենով ), էկլեկտիկայի ամբողջ շրջանը , հատկապես Ռուսաստանում եւ ավստրիական դղյակ-ամրոցները ։ Սակայն այն ժամանակ կային հստակ պահանջներ , ԱՄՆ-ում պատմական ժառանգության բացակայությունն էր եւ Եվրոպայից ներգաղթած մարդկանց մշակութային կարոտը , իսկ եվրոպական նեոգոտիկայի եւ էկլեկտիկայի դեպքում ՝ Վերածննդի միջազգային , ինչ-որ տեղ տիպարային շրջանի ավարտից հետո արմատներին վերադարնալու հնարավորություն ։ Հաջորդ շրջանում նմանակները դարձան մեթոդ , բայց բացարձակ այլ պատճառներով . II համաշխարհային պատերազմից հետո Եվրոպայի վերականգման շրջանն էր ։ Քաղաքներին հասցրած վնասը ահռելի էր , հարուստ պատմություն ունեցող քաղաքներ բառի բուն իմաստով ջնջվել էին աշխարհի երեսից , եւ մարդկանց խաղաղ կյանքին վերադարձնելու լավագույն միջոցն էր վերակառուցել այն , ինչ հնարավոր է ։ Դա նաեւ պետք էր պատմության շարունակական ընթացքը վերականգնելու համար ։ Արդյունքում այսօր ունենք Ռոտերդամ , Դրեզդեն , Վարշավա , և չիմացող տուրիստը երբևէ չի պատկերացնի , որ այս քաղաքների